De race is nog niet helemaal gelopen, maar met nog maar een paar beursdagen te gaan kunnen we toch alvast voorzichtig de balans opmaken. De AEX-index had dit jaar zijn laagste slotstand op de eerste handelsdag: 2 januari. De hoogste slotstand was op 28 juli, op 794,27 punten. Na een dip van  augustus tot oktober wordt het jaar hoogstwaarschijnlijk sterk afgesloten.

In de zomer becijferde de VEB dat vooral ASML de aanjager was van de flinke opmars. Daarna is er enigszins de klad in gekomen, maar per saldo heeft de Nederlandse hoofdindex een goed jaar achter de rug. Dat geldt echter in mindere mate voor de smallcap-index en al helemaal niet voor de midkapindex AMX.

De AEX presteert duidelijk beter dan de midkap- en de smallcapindex

Index	AEX	AMX	AScX
Resultaat 2023	16,9%	1,8%	5,0%

Bron: Euronext. Inclusief dividend, tot en met 22 december

Welke fondsen springen eruit met grote koersuitslagen? Buiten de lokale markt zijn de best presterende aandelen voornamelijk in de hoek van de technologie te vinden. De snelle ontwikkelingen op het gebied van kunstmatige intelligentie (AI) stuwen daar de koersen op. Besi en ASMI zijn in de chipsector de grote uitblinkers.

Het Britse Shell, dat natuurlijk een belangrijk onderdeel van de AEX-index is, heeft ook een solide jaar achter de rug. Het bedrijf blijft wat olie en gas betreft wel achter bij de Amerikaanse concurrenten die vol inzetten op extra productie. Topman Wael Sawan kwam in juni met een nieuwe strategie. Aandeelhouderswaarde, winst en rendement zouden vanaf nu vele malen belangrijker moeten zijn dan groei. Vooral de groene activiteiten komen op een lager pitje te staan. Het staat op gespannen voet met de ambitie om in 2050 net zero te zijn. Shell lijkt zo op twee gedachten te hinken.

Afscheid van Hollands glorie
In 2023 waren er veel overnames op de Nederlandse beurs. Daarbij waren vooral kleine bedrijven het doelwit. Sommige van die fondsen zijn inmiddels al niet meer genoteerd, of zitten in het proces van delisting. Vaak gingen daar wel jaren van kwakkelen aan vooraf, zodat veel aandeelhouders nog met een slecht gevoel zitten. Een overzicht:

• Ordina is voor 5,75 euro per aandeel overgenomen door Sopra Steria. De laatste handelsdag op Euronext was 14 november. Sopra Steria wil de resterende aandeelhouders uitkopen via een zogeheten (versnelde) uitkoopprocedure.
  
  
• RoodMicrotec werd overgenomen door Microtest en op 18 december werd de beursnotering beëindigd.
  
  
• In het bod op Beter Bed is na afloop van de na-aanmeldingsperiode 98,44 procent van het aandelenkapitaal aangemeld. Overnamepartij Torqx is voornemens een uitkoopprocedure te starten en de laatste handelsdag is donderdag 28 december. De beurs-exit laat bij beleggers een wrange nasmaak achter.
  
  
• Familiebedrijf Nolet deed een bod op drankenfabrikant Lucas Bols van 18 euro (cum dividend) per aandeel. Beleggers kunnen nu hun stukken aanbieden. De aanmeldtermijn loopt tot uiterlijk 7 februari 2024.
  
  
• Ook de Leidse wetenschappelijke uitgeverij Brill is een doelwit, in dit geval van de Duitse branchegenoot De Gruyter. Die biedt in totaal 51,5 miljoen: 27,50 euro per aandeel. Het biedingsbericht is op 21 december goedgekeurd door de AFM. Beleggers hebben nog tot 15 februari 2024 de tijd om hun stukken aan te bieden, al kan de bank eerder het loket sluiten.
  
  
• Twee grootaandeelhouders hebben een bod gedaan op GeoJunxion van 1,10 euro per aandeel. Op de buitengewone aandeelhoudersvergadering (bava) van 12 december zijn alle stempunten aangenomen. Er was onvrede onder minderheidsaandeelhouders over het onderhandelingsproces en over het bod dat twee keer verlaagd werd. Het huidige bod leek echter toch de beste optie, aangezien anders delisting dreigde.
  
  

Achterblijvers
Natuurlijk zijn er ook bedrijven die in de portefeuille als bleeders kunnen worden aangemerkt,  met dieprode cijfers op de borden. Op de markt als geheel was de impact beperkt, maar individuele beleggers kunnen hard geraakt zijn.

 

Grootste dalers 2023 in de Amsterdamse AEX, AMX en AScX
AZERION	-64,3%
EBUSCO HOLDING	-63,4%
CORBION	-39,2%
AMG	-34,7%
ALFEN	-32,8%

Bron: Euronext, peildatum koers tot en met 22 december

Vooral Azerion en Ebusco hebben aandeelhouders een flinke kater bezorgd. Spelletjesmaker Azerion kwam via een spac naar Euronext. De introductiekoers was 10 euro en dat leverde destijds een marktkapitalisatie op van meer dan één miljard euro. Inmiddels kwakkelt de koers rond de twee euro. Ebusco moest dit jaar de ambities terugschroeven en aan alle kanten nieuw kapitaal ophalen.

Afslanken is big business
Wie op de Europese beurzen zoekt naar sterk presterende aandelen, komt snel uit bij Novo Nordisk. Het Deense farmaciebedrijf ontwikkelde een nieuw middel tegen diabetes, semaglutide, dat ook een afslankeffect heeft. Patiënten die de medicatie gebruiken, raakten in recordtijd vele kilo’s kwijt. Het middel werd flink aangeprezen door beroemdheden als Kim Kardashian en Elon Musk en maakte van Novo Nordisk het bedrijf met de hoogste beurswaarde van de Europese Unie.

De afslankmedicatie kan ook andere sectoren en bedrijven raken. En uiteraard liggen er concurrenten op de loer die ook willen profiteren van deze groeimarkt, zoals Eli Lilly en Roche.

Paniek in de bankensector
In maart werd de wereld opgeschrikt door problemen bij de Amerikaanse Silicon Valley Bank die doorsijpelden naar andere kleine banken in de Verenigde Staten. De ophef ontstond toen klanten bemerkten dat de buffers veel lager waren dan in de financiële rapportages werd vermeld. De banken hadden hun renterisico onvoldoende afgedekt. Bij een stijgende rente daalt de marktwaarde van de obligaties die op de balans als bezittingen worden gehouden, terwijl aan de schuldenkant nauwelijks iets verandert. Het eigen vermogen gaat zo onderuit.

De aanleiding voor het omvallen van een bank is doorgaans toch een uitstroom van deposito’s. Spaarders halen hun geld weg omdat het vertrouwen in rook opgaat. Het opnemen van tegoeden verloopt nu bovendien sneller dan ooit.

In Europa was de storm in het bankenlandschap ook te merken, met als grootste slachtoffer Credit Suisse. Die Zwitserse bank moest worden gered door landgenoot UBS, met overheidsgaranties. Een reeks schandalen speelde hier ook een rol; Credit Suisse is al langer een brekebeentje.

Opvallend was dat de aandeelhouders nog een kleine vergoeding kregen, terwijl achtergestelde obligaties, die hoger in de rangorde staan, helemaal tot nul euro werden afgeschreven. Het riep de vraag op of dit ook kon gebeuren bij bijvoorbeeld contingent convertibles (coco’s) van Europese banken en hoe de Rabobank-certificaten zich hiertoe verhouden. De VEB maakte een analyse van rendement en risico.

Banken in Nederland
Na jaren van kwakkelen konden Nederlandse banken eindelijk weer eens een mooi resultaat voorleggen. Renteverhogingen van centrale banken verhoogden de marges binnen de kernactiviteit: het in- en uitlenen van geld. Voor de beursgenoteerde banken ING en ABN Amro kwamen de marges terug op het niveau van 2019 (rond de 1,6 procent). Dat is echter verre van extreem. Toch waren er direct geluiden te horen dat de depositorentes te traag werden verhoogd. De zogenaamde ‘overwinsten’ van banken zouden volgens criticasters wegbelast moeten worden.

De realiteit ligt echter een stuk genuanceerder. Banken konden dankzij de hogere rentes weliswaar mooiere winsten melden dan in voorgaande jaren, maar de kosten van het eigen vermogen worden nog steeds nauwelijks overstegen. Aandeelhouders van ING en ABN Amro kijken nog steeds tegen ondermaatse rendementen aan.

De ECB heeft medio december een advies uitgebracht aan de Tweede Kamer over de verhoging van de bankenbelasting, die wordt geheven over het balanstotaal van kredietinstellingen. De centrale bank ziet flinke bezwaren tegen zo’n verhoging: het zou het moeilijker maken om extra kapitaalbuffers op te bouwen, er zijn risico’s van dubbele belasting en het kan instellingen extra kwetsbaar maken voor een economische neergang.

De stapel met probleemdossiers bij banken blijft bovendien hoog; reguleringskosten blijven toenemen en fintech-nieuwkomers concurreren op de meest lucratieve onderdelen. In een eventuele recessie kunnen de winsten ook weer snel dalen. Voor beleggers zou een extra belasting het risicoprofiel helemaal asymmetrisch maken.

Artificial intelligence is booming
Eind 2022 werd al een beetje zichtbaar dat kunstmatige intelligentie in 2023 de wereld flink zou gaan opschudden en dat AI ook op de aandelenmarkten grote impact zou kunnen hebben. En dat bleek inderdaad het geval. Ook in 2024 zal AI ongetwijfeld een hoofdthema blijven.

Het schoolvoorbeeld van de hausse in AI in 2023 is Nvidia. Microsoft kan dankzij een minderheidsbelang in chatGPT-ontwikkelaar OpenAI ook meeliften. Andere grote tech-spelers deden het dit jaar ook buitengewoon goed en een nieuwe term voor de dragers van de beursopmars in de VS was geboren: de Magnificent Seven.

De toegevoegde waarde van AI op de lange termijn zal vooral komen uit het voordeel voor de consument van de toepassingen en de productiviteitsverbeteringen die kunnen worden gerealiseerd.

De geschiedenis leert dat het niet de moeite waard is om alles in te zetten op gehypete sectoren, tegen pittige waarderingen. Ook is het speuren naar de nieuwe winnaars weinig kansrijk. Als particuliere belegger kun je wel profiteren van succesvolle bedrijven die hun weg naar de top vinden via breed gespreide fondsen.

Vastgoed
Op vrijwel alle fronten lijkt vastgoed voor beleggers een tranendal. De Nederlandse beursgenoteerde vastgoedbedrijven noteren steeds verder onder de boekwaarde van het eigen vermogen. Een logische consequentie zou kunnen zijn dat overnames gloren, maar er zijn enkele zaken die dat verhinderen. Potentiële kopers kunnen te maken krijgen met bankafspraken, die zorgen voor hogere rentes. Daarnaast is er de overdrachtsbelasting en zijn er fiscale veranderingen op komst die de belastingdruk kunnen verhogen.

Maar niet-beursgenoteerd vastgoed is ook allesbehalve aanlokkelijk voor beleggers. Deze beleggingen vallen vaak buiten het toezicht van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en hebben een beperkte verhandelbaarheid.

Beleggers verstrekken vaak een lening, maar wel eentje die zwaar achtergesteld is. Daarmee is het opwaarts potentieel gemaximeerd (de vastgelegde rente), maar kunnen zij  – in een slecht scenario – wel hun inleg kwijtraken. Bij beleggen in vastgoed zijn risico en rendement dikwijls uit balans. Daarnaast zijn er nog een heleboel andere valkuilen voor beleggers .

Box 3
De belastingheffing in box 3 is beleggers een doorn in het oog. De fiscus veronderstelde over 2022 bijvoorbeeld een beleggingsrendement van 5,53 procent terwijl de werkelijke rendementen dat jaar belabberd waren. Over 2023 is het beeld niet zo slecht en kan een verondersteld rendement van 6,17 procent best realistisch worden genoemd. Maar de verschillen tussen beleggers kunnen groot zijn en ook in 2023 zal een groot deel van de beleggers dit veronderstelde rendement niet behaald hebben. Het fictieve rendementspercentage over banktegoeden – nu ingeschat op 0,01 procent – staat nog niet vast; dat wordt begin 2024 bepaald. Het belastingtarief is 32 procent en gaat volgend jaar naar 36 procent.

Een jaar waarin de beurs in de buurt komt van het forfaitair rendement is een uitzondering. Het verlies van 2022 waar veel beleggers wel over hebben moeten afrekenen, blijft staan. Het is een zaak waar de VEB op verschillende manieren iets aan probeert te doen. Momenteel wordt een uitspraak van de Hoge Raad in een box 3-procedure afgewacht. In de aanloop daarnaartoe is er wel een advies van de advocaat-generaal verschenen dat korte metten maakt met de constructie van het fictief rendement.

Wat brengt de toekomst? Zonder een nieuw kabinet zal er niet zomaar verandering komen in de wijze van belastingheffing over vermogen. Een nieuw stelsel kan op zijn vroegst pas in 2027 worden geïntroduceerd. Wat we wel weten, is dat er op 1 januari 2024 weer een momentopname van de spaartegoeden en beleggingen van Nederlandse belastingplichtigen op de agenda staat. Volgend jaar veranderen er ook weer enkele zaken in de percentages; de VEB zet ze op een rij.

VEB 100 jaar
Tot slot: aandacht voor de VEB zelf. Op 8 maart 1924 werd de vereniging opgericht. Volgend jaar zal de VEB dus haar 100-jarig bestaan vieren, met een jubileumcongres in De Doelen, Rotterdam. Daarnaast zijn er nog enkele andere evenementen in voorbereiding. Deze zullen op de website worden aangekondigd. Wij hopen dat alle leden dit eeuwfeest met ons mee willen vieren!