Vanlancker werd topman van het verf- en coatingsbedrijf in de zomer van 2017. Dat was net nadat het bedrijf biedingen van de Amerikaanse concurrent PPG had afgeslagen. Dus kreeg Vanlancker de taak in de schoot geworpen om op eigen kracht aandeelhouderswaarde te creëren.

Het rapportcijfer voor de aftredend topman is een voldoende, maar ook niet veel meer dan dat. Vooral het laaghangend fruit van zijn plannen om AkzoNobel rendabeler te maken werd geplukt. Zo werd het dividend fors opgevoerd. In de jaren 2017-2019 keerde AkzoNobel in totaal ruim drieënhalf maal zoveel uit als in de drie jaar daarvoor. Bij deze uitkeringen hielp mee dat de chemietak voor een keurige prijs werd verkocht.

Maar van de twee belangrijkste doelen die Vanlancker zichzelf stelde – een operationele winstmarge van 15 procent en een rendement op geïnvesteerd kapitaal (ROI) van 25 procent in 2020 – werd er slechts een behaald; die ten aanzien van de marge. De rendementsdoelstelling bleef steken op 20,6 procent, nog geen drie procentpunt hoger dan wat het bedrijf in 2017 realiseerde.

Het rendement op het aandeel (inclusief dividend) onder het vijfjarige bewind van Vanlancker was fractioneel negatief. Het bleef achter bij zowel de AEX als de (MSCI) sectorindex voor wereldwijde chemieaandelen, waar AkzoNobel zelf ook onderdeel van uitmaakt.

Toegegeven, de grootste tegenvallers bij AkzoNobel zijn relatief recent van aard. Het bedrijf heeft veel last van de haperende toeleveringsketens waardoor klanten, zoals autofabrikanten, minder produceren en dus minder verf en lakken nodig hebben. Daarnaast haperen de Chinese en Europese economieën, wat druk zet op het aantal verkochte liters verf en coating voor auto’s, vliegtuigen en elektronica. Juist in deze sectoren is AkzoNobel het grootst.

Op 1 november begint de nieuwe topman, Gregoire Poux-Guillaume, afkomstig van het Zwitserse industriële concern Sulzer. Zijn eerste uitdaging is om AkzoNobel door deze economische tijden heen te loodsen en tegelijk meer grip te krijgen op de financiële resultaten na een reeks winstwaarschuwingen.

Daarnaast zal hij een stop moeten zetten op de uitholling van de balans. De schulden lopen namelijk hard op, terwijl de winst terugloopt. Een blik op de drie grootste uitdagingen.

Uitdaging 1: Negatieve vrije kasstroom duwt de schuld omhoog
De nettoschuld bedraagt inmiddels 3,4 maal het bedrijfsresultaat (ebitda). Dat is voor een cyclisch bedrijf als AkzoNobel hoog.

Die hoge schuld is in relatief korte tijd opgebouwd, zoals onderstaande grafiek laat zien. Medio 2019 was het bedrijf nog praktisch schuldenvrij. Vooral de inkoop van eigen aandelen en dividenden hebben ertoe geleid dat veel cash het bedrijf is uitgestroomd en dat de nettoschuld (de rentedragende schulden verminderd met de beschikbare contanten) sterk is gestegen.

Dit jaar is een nieuw inkoopprogramma van 500 miljoen euro gestart, waarvan de laatste 150 miljoen euro nog in het lopende kwartaal zal worden besteed.

Schuldexplosie bij stabiel bedrijfsresultaat

Bron: Sentieo. Schuld/ebitda is de nettoschuld in het betreffende kwartaal gedeeld door de ebitda over de laatste vier kwartalen.

Ondanks de hoge schuld heeft kredietbeoordelaar Moody’s AkzoNobel nog op een comfortabel kredietoordeel van Baa1 (BBB+) staan. Dat geeft aan dat obligatiehouders redelijkerwijs mogen verwachten dat het bedrijf de schulden kan terugbetalen.

Maar vorige week gaf Moody’s een zogenaamde negatieve outlook af. Dat is vaak de opmaat naar een afwaardering en in feite een waarschuwing aan het management dat er snel stappen genomen moeten worden om een downgrade te voorkomen.

Dit jaar vloeide er tot nu toe per saldo ruim 1,5 miljard euro uit de kas van het bedrijf, terwijl de winst bleef steken op 336 miljoen euro.

Na de aandeleninkoop en het dividend van bij elkaar 776 miljoen euro is het oplopende werkkapitaal de belangrijkste oorzaak voor de schuldengroei. Hogere grondstofprijzen stuwen de post voorraden en zorgen ervoor dat de nog te innen rekeningen (debiteuren) hoger uitvallen. Tegelijkertijd is AkzoNobel de leveranciers juist sneller gaan betalen. Verder was het bedrijf geld kwijt aan investeringen en overnames.

Schuldpositie van AkzoNobel stijgt flink

Bron: verslagen AkzoNobel, berekeningen VEB. Opbouw kasstroom 2022 tot en met september.

De opgelopen schuld is een belangrijk cijfer voor beleggers bij de cijferpresentatie over het derde kwartaal. De (middellangetermijn)doelstelling van AkzoNobel is een netto schuld van 1 tot 2 keer de ebitda, maar dat is nu tijdelijk opgerekt naar twee. Dat kan het bedrijf bereiken door de winst op te voeren of de schuld terug te brengen.

Maarten Jan de Vries, cfo van AkzoNobel, zei dat het terugschroeven van het hoge werkkapitaal de belangrijkste stap is richting een lagere nettoschuld. Zo zouden de voorraden aan het einde van het kalenderjaar zo’n 150 miljoen euro lager moeten zijn dan nu en begin volgend jaar zou dit de schuld zelfs met 250 miljoen euro kunnen drukken. Daarnaast zou er volgens hem volgend jaar een margeverbetering moeten optreden, wat de schuldratio drukt.

De Vries suggereerde dat de schuldratio in de loop van 2023 richting de 2 moet zakken. Toch bleven analisten openlijk sceptisch of dit te bereiken is zonder extra maatregelen.

Uitdaging 2: Meer grip op de resultaten
Donderdag 20 oktober stuurde AkzoNobel een winstalarm uit, de derde in vier maanden tijd. Het laat zien dat het bedrijf moeilijk grip krijgt op de resultaten.

Bron: persberichten AkzoNobel

De laatste doelstelling die deze week bij de derde kwartaalcijfers dan toch sneuvelde was een ebitda-resultaat van 2 miljard euro in 2023. Dat was niet echt een verrassing. Vrijwel geen enkele belegger of analist geloofde nog in die 2 miljard, hoewel Vanlancker bij de halfjaarcijfers stug bleef volhouden dat dit doel nog te behalen was.

De gemiddelde analistenschatting stond op 1,3 miljard euro voor 2022, en 1,5 miljard euro voor volgend jaar. Dan lijkt een ebitda van 2 miljard euro erg ver weg.

Zoals te merken was in de toelichting op de cijfers, heeft zich een scherpe draai voorgedaan bij AkzoNobel. Het eerdere optimisme komt als een boemerang terug in het gezicht van de topman nu hij tegenvaller na tegenvaller moet melden.

Om het vertrouwen van beleggers te herwinnen zou de nieuwe topman realistische doelstellingen moeten neerzetten en deze uiteraard ook moeten realiseren.

Uitdaging 3: Doorzetten prijsverhogingen ter compensatie van de hogere inkoopkosten
Een belangrijk probleem voor de verf- en chemiesector wordt gevormd door de stijgende kosten voor grondstoffen, energie en transport. Dat is bij AkzoNobel niet anders.

Maar AkzoNobel kon de prijzen verhogen met 13 procent, wat vrijwel precies de gestegen kosten dekte. Deze trend is al een aantal kwartalen gaande. De stijging van de prijzen bracht ten opzichte van een jaar geleden ruim 300 miljoen euro in het laatje.

Wel verkocht het bedrijf minder producten waardoor het resultaat onder druk kwam te staan. Dat illustreert de spagaat waar het bedrijf in zit. Prijsverhogingen zijn mogelijk zolang de gehele sector meedoet. Maar als teveel capaciteit ongebruikt blijft, zullen verf- en coatingfabrikanten terughoudend zijn met prijsverhogingen om het aantal verkochte producten en daarmee ook hun winst nog enigszins op peil te houden.

Als een recessie zijn intrede doet zal deze dynamiek nog sterker gaan spelen. Voor het laatste kwartaal van dit jaar voorspelt AkzoNobel een verder verlies aan volume en lagere prijsstijgingen.

Voor de nieuwe topman zal het uitdagend worden om kostenstijgingen door te berekenen en tegelijk de verkoopvolumes vast te houden. Bij de jaarcijfers in februari zullen beleggers meer te horen krijgen over de nieuwe plannen van Poux-Guillaume.