Wat meteen opvalt is dat de boete relatief zwaar is ten opzichte van de omvang van de bank. ABN Amro moet 480 miljoen euro betalen. Dat is minder dan de 775 miljoen die ING een paar jaar geleden werd opgelegd, maar ABN Amro is aanzienlijk kleiner. De beurswaarde van ABN Amro is minder dan een kwart van die van ING.

De schikking tussen ING betrof een boete van  675 miljoen en een voordeelsontneming van 100 miljoen. Bij ABN Amro gaat het om een boete van 300 miljoen en een voordeelsontneming van 180 miljoen.

Een ander belangrijk verschil met de ‘zaak-ING’ is dat nu ook bestuurders expliciet onderwerp zijn van verder onderzoek. Zij kunnen als persoon vervolgd en gestraft worden.

Het is overigens niet duidelijk hoe de hoogte van de boete van ABN Amro is bepaald. Volgens het OM is bij de bepaling van de hoogte van de boete met veel factoren rekening gehouden onder andere met de herhaaldelijk afgegeven waarschuwingen van DNB, Compliance, Audit en de Raad van Commissarissen, maar ook met de draagkracht van de bank. Ten voordele ABN Amro heeft geteld dat de bank heeft meegewerkt aan het strafrechtelijk onderzoek en dat de bank een herstelplan implementeert om in de toekomst wel aan de regelgeving te voldoen.

Concreter dan dat wordt het niet. Er wordt geen enkel inzicht gegeven in hoe de verschillende componenten uiteindelijk worden gewogen.

Hoe kijken aandeelhouders naar deze schikking?
Beleggers weten dat investeren gepaard gaat met risico. Aan extra onzekerheden hebben ze een grondige hekel. Vanuit die optiek is het positief dat de hoogte van de witwasboete nu bekend is: 480 miljoen euro.

Tegelijkertijd is het Openbaar Ministerie hard over de gebreken binnen de ABN Amro-organisatie die tot de witwasfraude hebben kunnen leiden. Het gaat dan om een gebrekkige cultuur, waarbij zaken mooier werden voorgesteld dan ze waren en de urgentie tot strikte naleving van wet- en regelgeving ontbrak. Maar ook de interne organisatie krijgt de nodige gebreken aangewreven: een wirwar aan IT-systemen, silovorming van afdelingen, slechte rapportage- en controlemechanismen.

ABN Amro heeft aanzienlijk moeten investeren in klantbeoordeling en zal dat nog lang blijven doen. Daarnaast zal verdere verbetering van de interne organisatie tijd en geld gaan kosten. De vraag is hoe hoog de rekening daarvan zal zijn.

Wat betekent dit voor betrokken bestuurders?
ABN Amro heeft met het OM alleen geschikt voor de bank zelf (de rechtspersoon). Er wordt nog onderzoek gedaan naar betrokken (oud-)bestuurders van de bank; hun wacht mogelijk strafrechtelijke vervolging.

Uit de media is duidelijk geworden dat het onderzoek zich toespitst op oud-ceo Gerrit Zalm en oud-bestuurders Joop Wijn en Chris Vogelzang. Uitbreiding van de kring van verdachten is mogelijk.

Zalm en Vogelzang hebben inmiddels hun positie opgegeven bij de Deense Danske Bank, waar ze waren aangetreden na een grootschalige witwasaffaire.

Omdat de verdenking en het onderzoek druk zal leggen op verdachten, vindt VEB het logisch dat zij ook andere toezichthoudende functies neerleggen totdat er meer duidelijk is over de omvang en richting van het onderzoek. Het gaat bij Gerrit Zalm om zijn positie bij Shell waar hij niet-uitvoerend bestuurder is; komende maand staat zijn herbenoeming hier op de agenda. Voor Joop Wijn gaat het onder meer om toezichthoudende functies bij de financiële instellingen ASR en NIBC. Hertoetsing door De Nederlandsche Bank op geschiktheid ligt voor de hand.

Ook voor de zittende bestuurders heeft de boete een directe consequentie. Tijdens de algemene vergadering van komende woensdag kan niet gestemd worden over de decharge van het huidige bestuur. ABN AMRO heeft dit punt een dag voor de vergadering van de agenda gehaald.

Is de schikking definitief?
De schikkingsovereenkomst kan worden ontbonden als het OM tot vervolging van ABN Amro moet overgaan, naar aanleiding van een art. 12 Sv-klacht bij het Gerechtshof Den Haag.

Eerder werd gepoogd op een dergelijke manier de schikking tussen het OM en ING aan te tasten. Dat mislukte; het gerechtshof liet de schikking tussen OM en ING in stand, wel werd de vervolging gelast van ING CEO Hamers.

Hoe verhoudt de schikking zich tot de aansprakelijkheidsstelling van VEB?
De schikking tussen het OM en ABN Amro staat los van de recente actie van de VEB.

De VEB verwijt ABN Amro dat zij onvoldoende openheid van zaken heeft gegeven over het strafrechtelijk onderzoek en de verdenkingen van het OM.

De VEB verwijt ABN Amro twee zaken:

1. ABN Amro heeft voorwetenschap – te weten de aanvullende, ernstigere beschuldiging door het OM dat sprake was van schuldwitwassen – niet onverwijld naar buiten gebracht. ABN Amro was niet gerechtigd tot uitstel van deze openbaarmaking.

2. Toen uiteindelijk – te laat – deze informatie wereldkundig is gemaakt, deed ABN Amro dit op een plek die niet passend is voor dergelijke essentiële informatie; op pagina 282 achterin het jaarverslag. Hierdoor was deze informatie niet snel toegankelijk en kon deze informatie niet op correcte wijze en tijdig worden beoordeeld door het publiek.

Wat speelt er verder bij ABN Amro?
Nu de witwasaffaire met deze schikking achter de rug is, moet ABN Amro de komende jaren bewijzen dat het op eigen kracht toekomst heeft.

Bestuursvoorzitter Swaak presenteerde in november zijn nieuwe strategie. Als daaruit één ding duidelijk werd, is het wel dat de opties voor de bank beperkt zijn.

ABN Amro zit gevangen in een lage renteklimaat en houdt door de alsmaar dalende rente steeds minder aan netto rentemarge over. Ook de commissie inkomsten uit bijvoorbeeld leningverstrekking en vermogensbeheer dalen al jaren. Tegelijkertijd is de bank veel geld kwijt aan de controle op witwassen en ken-uw-klant programma’s, uitgaven waar geen nieuwe inkomsten tegenover staan. De vele uitglijders bij de internationale zakenbank hebben Swaak duidelijk gemaakt dat het mes definitief in dit onderdeel moet. De zakenbank had te veel kapitaal nodig, was niet groot genoeg en leverde door de jaren heen per saldo een te laag rendement op. Alle activiteiten in bijvoorbeeld de Verenigde Staten, Azië en Brazilië worden daarom afgebouwd.

Het antwoord van Swaak is onder andere om het marktaandeel op de hypotheekmarkt te vergroten. Dat moet over drie jaar op 20 procent liggen, tegen 15 procent nu. Verder ziet Swaak bij het MKB mogelijkheden. Die klanten nemen nu volgens hem te vaak maar één product van ABN af. Toch illustreren de plannen vooral dat er nauwelijks mogelijkheden voor omzet- en winstgroei zijn. De rendementsambities (rendement op eigen vermogen) zijn verlaagd en met een doelstelling van acht procent in 2024 is dat onvoldoende om de eigen kapitaalkosten te dekken.

Het gebrek aan groeimogelijkheden (organisch en door overnames) in combinatie met een redelijk ruime kapitaalpositie zou normaliter de weg moeten vrijmaken voor het teruggeven van kapitaal aan aandeelhouders. Daar komt bij dat door het inkrimpen van de zakenbank kapitaal zal vrijvallen. Maar ABN Amro zit in een strak korset. Zo wil de ECB dat banken de buffers versterken (en liever geen dividend uitkeren) en van een aandeleninkoop wil de bank nog niks weten.