De aandeelhoudersvergadering (AvA) is bij uitstek geschikt als democratisch forum om de ondernemingsleiding te controleren. Als de ondernemingsleiding zich niet deugdelijk wenst te verantwoorden voor de AvA zegt dat alles over het draagvlak van haar beleid. In het FD van zaterdag 7 juli stelt advocaat Kemperink dat de AvA geen democratisch forum is. De AvA van AkzoNobel zou om die reden niet mogen besluiten over het ontslag van de president-commissaris.

Aandeelhouder Elliott wil donderdag bij de rechter afdwingen dat AkzoNobel een buitengewone Ava uitschrijft over het ontslag van president-commissaris Antony Burgmans. AkzoNobel heeft in reactie snel een AvA uitgeschreven, echter zonder agendering van het ontslag van de president-commissaris. Zonder agendering kan hierover niet worden besloten door de AvA.

De AvA dient in staat te worden gesteld om de aan haar door de wet toegekende bevoegdheden uit te oefenen. Het eerder genoemde standpunt van Kemperink past in de maatschappelijke tendens om de uitoefening van bevoegdheden van de aandeelhouders te beperken. Tegen deze achtergrond speelt ook de discussie over de bevoegdheidsverdeling tussen de AvA en de ondernemingsleiding. Deze discussie wordt beheerst door de ultieme vraag: wie heeft het in de onderneming uiteindelijk voor het zeggen?

Kort gezegd gaan het bestuur en de commissarissen over de strategie van de onderneming en het daaruit voortvloeiend beleid. De AvA kan de door de wet aan haar toegekende controlerende bevoegdheden uitoefenen. Een voorbeeld van deze wettelijk verankerde bevoegdheden is het ontslaan van commissarissen. De AvA kan dus geen concrete aanwijzingen geven aan de ondernemingsleiding over de te volgen strategie. Maar het gevoerde beleid kan wel degelijk een motief zijn voor het (agenderen en bespreekbaar maken van het) ontslag van een commissaris.

Om tot ontslag te kunnen besluiten zijn bijeenroeping van een AvA en agendering van dit onderwerp noodzakelijk. Agendering van ontslag — ook al is het doel een strategie- of beleidswijziging — is geen reden om de AvA haar controlerende bevoegdheden te onthouden.

Volgens recente rechtspraak is de agendering van onderwerpen geoorloofd als de AvA daartoe ook bevoegdheden heeft. Aandeelhouders zijn dan ook bevoegd — ongeacht wat andere stakeholders daarvan vinden — het ontslag van commissaris(sen) te agenderen zodat de AvA daarover kan besluiten.

De onderneming kan wellicht nog betogen dat het ontslag leidt tot buitengewone instabiliteit en onzekerheid binnen de onderneming. Dat elk ontslag van een commissaris gepaard gaat met enige instabiliteit of onzekerheid rechtvaardigt niet dat de AvA haar fundamentele controlerende bevoegdheden wordt onthouden.

Dat een agendapunt door een aandeelhouder wordt geagendeerd, wil niet zeggen dat het besluit door de AvA wordt aangenomen. Andere aandeelhouders kunnen tegen het besluit stemmen. De AvA moet dus met argumenten worden overtuigd. Uiteraard kan de ondernemingsleiding ook haar kant van het verhaal toelichten. Dat dient te gebeuren op een open en transparante manier. Niet op een AvA waar haar controlerende bevoegdheid bij voorbaat wordt onthouden.

De AvA laat zich slechts bij meerderheid uit over de vraag of de argumenten van de indiener van het agendapunt voldoende zijn om tot ontslag te besluiten. Het risico dat een toevallige meerderheid dit besluit neemt is in de praktijk veelal opgelost door eisen te stellen aan de minimale opkomst op de AvA. Zo ook bij AkzoNobel. Bij het ontslag van een commissaris is ten minste twee derde van de uitgebrachte stemmen vereist als minder dan de helft van de aandeelhouders aanwezig is. Het is dus niet vanzelfsprekend dat het voorstel van aandeelhouder Elliott wordt aangenomen, net zoals ook niet iedere motie van wantrouwen wordt aangenomen in de Tweede Kamer.

De noodsprong van AkzoNobel waarbij zij de aandeelhouders onthoudt van stemming over het ontslag van Burgmans, lijkt een motie van wantrouwen aan haar eigen adres. Dat mag echter geen reden zijn om de AvA als democratisch forum te onthouden van haar controlerende bevoegdheid. 

Dit artikel is ook gepubliceerd in het Financieele Dagblad van 26 juli 2017.