De rendementen van een etf zijn niet altijd gelijk in die van de index die de etf volgt. Er zijn verschillende redenen voor deze afwijking, in beleggersland aangeduid als ‘tracking error’. Een index is kosteloos, maar een etf niet. Op het rendement van een etf worden verschillende kosten in mindering gebracht. Hoe laag de kostenstructuur van etf’s doorgaans ook is, het zorgt wel voor een afwijking van de index. Andere bronnen van tracking error verschillen per type etf: fysiek of synthetisch.

Fysieke etf’s

Belangrijkste oorzaken van tracking error bij fysieke etf’s:

• De etf-aanbieder heeft niet alle onderdelen van de index in bezit, maar slechts een deel
• Een index kan wijzigen door herbalancering of het verdwijnen van een bedrijf van de beurs
• Dividenduitkeringen van de onderliggende beleggingen
• Uitlenen van effecten, mits de vergoeding daarvoor (deels) wordt teruggestort in het fonds

Etf’s kunnen een index op verschillende wijze nabootsen. Er zijn in de praktijk twee methoden ontwikkeld om dit te doen: fysieke replicatie en synthetische replicatie. Een tracker die fysieke replicatie gebruikt (fysieke etf) koopt aandelen of obligaties die deel uitmaken van de index. Dit is de meest transparante methode. Het fonds heeft daarbij de keuze om alle stukken te kopen (volledige replicatie) of te gaan voor een representatief deel (sampling). Soms zijn bepaalde onderliggende effecten nauwelijks verhandelbaar of bestaat de onderliggende index uit een zeer groot aantal onderliggende bedrijven. Het is dan efficiënter om niet de hele index te kopen. Dit garandeert echter niet dat precies wordt aangesloten bij de resultaten van de index en kan dus een hogere tracking error opleveren.

Daarnaast kunnen er wijzigingen in de index plaatsvinden (denk aan het herbalanceren en corporate actions zoals overnames). Daardoor moet de beheerder van een fysieke etf de portefeuille continu aanpassen, wat kosten met zich meebrengt. En dan is er nog dividend. Een etf kan het ontvangen dividend van de onderliggende aandelen uitkeren of herbeleggen. Wordt het uitgekeerd, dan gebeurt dat meestal niet direct, maar staat geld even op een spaarrekening. Wordt het herbelegd, dan gebeurt dat meestal niet tegen dezelfde koersen als bij de onderliggende index.

Verder is het bij fysieke etf’s mogelijk dat gebruikgemaakt wordt van securities lending. De beheerders van etf’s lenen dan tijdelijk de beleggingen in het fonds uit aan bijvoorbeeld shortsellers. Volgens de fondsaanbieders kan deze activiteit gunstig zijn voor de belegger, omdat een stukje van de ontvangen vergoeding voor het uitlenen van de stukken weer wordt teruggestort in het fonds. Bij de index is geen sprake van deze vergoeding, dus ook dit zorgt voor een afwijking.

Synthetische etf’s

Belangrijkste oorzaken van tracking error bij synthetische etf’s:

• Wijziging van de voorwaarden van de swapovereenkomst die ten grondslag ligt aan het rendement in de etf
• Verandering van de tegenpartij die het rendement van de index levert

Een etf die aan synthetische replicatie doet (synthetische etf) sluit swapovereenkomsten af met een of meerdere tegenpartijen die het rendement van de index leveren. In de swap verzekert de tegenpartij het indexrendement in ruil voor het rendement van het onderpand, dat is het geld van de beleggers in de tracker. De voorwaarden van de swapovereenkomst moeten echter regelmatig opnieuw worden vastgesteld. Als de tegenpartij verandert of de kosten wijzigen, kan dit zorgen voor een tracking error in een synthetische etf. Omdat de etf-aanbieder zelf de index niet hoeft na te bootsen zijn er minder beheershandelingen nodig en is de tracking error doorgaans kleiner dan bij fysieke etf’s, maar daartegenover staat wel dat er een tegenpartijrisico is. De tegenpartij kan zijn verplichtingen niet nakomen of zelfs failliet gaan. Het onderpand moet de beleggers in de etf beschermen tegen dit risico.

Beleggingsdoel
Hoe kleiner de tracking error, hoe beter (en met zo min mogelijk schommelingen) het betreffende fonds de onderliggende index volgt. Een tracking error van 0 procent betekent dat een fonds de index precies heeft gerepliceerd. Afhankelijk van je beleggingsdoel kun je de tracking error gebruiken voor het kiezen van een etf. Bij een indextracker zul je over het algemeen willen dat deze de onderliggende index zo goed mogelijk volgt en dus een lage tracking error wensen (het liefst 0). Als de afwijking (tracking error) op den duur continu hoog is, kan het rendement heel anders (zowel positief als negatief) uitvallen dan de onderliggende index. Vooral voor indexvolgende etf’s is het dus belangrijk om die tracking error zo laag mogelijk te houden.