ASML verkocht het afgelopen kwartaal slechts voor 414 miljoen euro aan chipmachines (10 procent van de totale chipmachineverkoop) aan China. Een stuk minder dan in voorgaande kwartalen, toen er nog voor bijna 800 miljoen euro werd verkocht.

Het is geen geheim dat de Amerikaanse overheid het liefst de gehele export van ASML naar China, de belangrijkste groeimarkt van het bedrijf, aan banden wil leggen. De Amerikanen maken zich al langere tijd zorgen over de banden tussen Chinese chipbedrijven en het militair-industrieel complex.

Tot ergernis van de Chinese overheid, die tientallen miljarden in de ontwikkeling van een eigen chipindustrie steekt. Het is een van de belangrijkste doelen van president Xi Jinping.

EUV
ASML is dankzij haar geavanceerde chipmachines verworden tot pion in een tech-oorlog tussen twee wereldmachten. Onder druk van de Amerikanen wil Nederland al enkele jaren geen exportvergunning afgeven voor de export van extreem ultraviolet (EUV)-machines aan China.

Al sinds 2019 wacht het bedrijf uit Veldhoven op goedkeuring voor levering van de eerste EUV-machine aan de grootste chipfabrikant van China, Semiconductor Manufacturing International Corporation (SMIC). Met de EUV-machines van ASML kunnen chips worden gefabriceerd die het hart vormen van de nieuwste smartphones, laptops en dataservers.

Hoe gevoelig het EUV-dossier ligt, bleek vorig jaar. De Zuid-Koreaanse chipfabrikant SK Hynix wilde EUV-machines in zijn eigen fabriek in China installeren. De Amerikanen hielden dit tegen. Een diplomatiek offensief van de Hynix-topman richting de Amerikaanse overheid mocht niet baten.

Ook ban op oudere techniek
Begin deze maand bleek dat de VS ook wil dat ASML stopt met de export van oudere deep uv-technologie (DUV). De DUV-machines zijn het werkpaard van de chipindustrie. Omdat geen exportvergunning vanuit de Nederlandse overheid nodig is voor DUV, gaat ASML vooralsnog door met de export.

ASML verkocht vorig jaar voor 2,1 miljard euro aan DUV-machines aan China (16 procent van de verkoop van alle chipmachines). Dat is goed voor bijna een derde van de totale afname van DUV.

In vorige kwartalen leek China de aankopen bij ASML stevig op te voeren. In zowel het vierde kwartaal van 2021 als het eerste kwartaal van dit jaar werd voor bijna 800 miljoen euro aan chipmachines aangekocht. Dat is ruim 40 procent van ASML’s totale DUV-verkopen (zie grafiek).

China goed voor groot deel van omzet ASML uit DUV-machines

Bron: kwartaalverslagen ASML, bedragen in miljoenen euro’s

Terwijl de verkoop van DUV-machines het afgelopen kwartaal steeg, daalde de verkoop aan China juist, zo blijkt uit de cijfers van ASML. De terugval in verkopen aan China komt gelijktijdig met de luide roep uit Washington om (ook) te stoppen met de levering van DUV-machines aan de Chinezen.

Een verbod van de verkoop aan Chinese chipmakers zal ASML vandaag al snel meer dan 3 miljard euro (ongeveer 2,4 miljard euro aan verkopen van DUV-machines, plus omzet uit onderhoud en het updaten van geleverde machines) aan omzet op jaarbasis kosten.

Het is de vraag hoeveel pijn dit ASML in de praktijk oplevert. Het bedrijf heeft in het verleden altijd gesteld dat de vraag naar chipmachines door andere landen zal worden opgevangen als een verbod richting China wordt ingesteld.

Het buitenspel zetten van China zal opnieuw tot boze reacties uit Peking leiden. Het Chinese ministerie van buitenlandse zaken noemde de Amerikaanse lobby om de DUV-export te stoppen eerder al ‘technologisch terrorisme’. Het roept de vraag op wat China zal doen en hoe ver ze bereid zijn te gaan als de Amerikanen hun zin krijgen.

Taiwan
Taiwan beschikt wel over de nieuwste EUV-technologie. Het eiland ten oosten van China is vandaag ‘s werelds grootste producent van halfgeleiders. Slechts een 180 kilometer brede zeestraat, de Straat van Taiwan, scheidt China van de in hun ogen afvallige provincie.

Taiwan loopt technologisch voor op China, hetgeen het eiland interessant maakt voor de Chinese ambities om versneld een eigen chipindustrie op te zetten – zeker wanneer de Amerikanen China buitenspel zetten. Een inval van de Chinezen in Taiwan zal ASML, de chipsector en de wereldeconomie op korte termijn hard raken.

Het grootste deel van de Taiwanese chipproductie komt voor rekening van één bedrijf: Taiwan Semiconductor Manufacturing Company (TSMC). TSMC is verreweg ASML’s belangrijkste klant, vorig jaar goed voor 37 procent van de totale omzet en ook de grootste afnemer van EUV. In 2021 kocht TSMC 26 van deze geavanceerde chipmachines – tegen gemiddeld 150 miljoen euro per stuk – volgens analisten van de Japanse zakenbank Mizuho (zie grafiek).

Verkoop aantal EUV-machines per ASML-klant

Bron: analistenrapporten Mizuho, in aantal EUV-machines

TSMC lijkt zich ook bewust van de risico’s van een mogelijke Chinese inval. De afgelopen tijd kondigde het bedrijf aan ook grote fabrieken buiten Taiwan te gaan bouwen. Momenteel gaat het om een fabriek in de Amerikaanse staat Arizona en in het naburige Japan. Naar verluidt zou TSMC ook de bouw van een nieuwe fabriek in de buurt van Dresden overwegen, al zijn er geen concrete plannen.

Vooralsnog staan de meeste productielocaties in Taiwan. Toch is zeer de vraag of China – bezien vanuit haar chipindustrieambities – iets zou opschieten met een invasie van Taiwan. Mede doordat het fabricageproces van chips complex is, zijn makers als TSMC sterk afhankelijk van diverse fabrikanten van chipapparatuur. Het gaat dan niet alleen om ASML, maar ook om andere belangrijke spelers als ASMI, Applied Materials, Lam Research, KLA en Tokyo Electron.

Zodra China Taiwan binnenvalt, zullen deze fabrikanten onmiddellijk stoppen met het onderhoud en het updaten van geleverde machines. Ook zal de export van reserveonderdelen stilvallen. Hierdoor zal China hooguit enkele maanden kunnen profiteren van de verworven chiptechnologie.