Tegelijk ziet de autoriteit in het rapport ruimte voor een verlaging van risiconiveaus als de economie blijvend aantrekt en de volatiliteit op de markt laag blijft. Of dat gebeurt is erg afhankelijk van hoe de markten omgaan met de geopolitieke spanningen in Oost-Europa en een afbouw van de steunmaatregelen van regeringen en centrale banken.

Voorzitter van de ESMA Verena Ross noemt de twee ‘sell-offs’ van afgelopen jaar als een waarschuwing voor wat er kan gebeuren op de financiële markt bij slecht nieuws, destijds als gevolg van de onrust rond de Chinese vastgoedreus Evergrande en later de opleving van de coronapandemie.

Ook vraagt de ESMA aandacht voor de hoge waarderingen, zowel van aandelen als high-yield obligaties. Onder die laatste noemer vallen obligaties - voornamelijk van bedrijven - met een relatief lage kredietwaardigheid die daardoor een hoger risico hebben op wanbetaling dan de veiliger investment grade-categorie. High-yield obligaties hebben doorgaans een hoger verwacht rendement, maar de koersen zijn opgelopen. Dat maakt ze kwetsbaar voor rente- en groeischokken.

Koersen van high-yield obligaties zijn hard opgelopen sinds eind 2019

HY: high-yield obligaties, IG: investment grade obligaties

Koers-winstverhoudingen
Voor de aandelenmarkten merkt het rapport op dat de koers-winstverhoudingen (k/w) hoog zijn ten opzichte van het recente verleden. De k/w van aandelen in het eurogebied ligt volgens berekeningen van ESMA 43 procent boven het tienjaarsgemiddelde, en voor de Verenigde Staten is dat 42 procent. Dat wijst op een mogelijke overwaardering van aandelen.

De sterke groei van het beheerd vermogen in beleggingsfondsen gericht op aandelen is daar nauw mee verbonden. Deze fondsen zijn in zes jaar in omvang verdubbeld, zowel door de instroom van geld als door de hogere koersen.

Deze ontwikkelingen duidt ESMA aan met exuberance (uitbundigheid), een situatie waarin beleggers bereid zijn om meer risico te lopen in de jacht op rendement.

De volatiliteit in de markt is nog wel behoorlijk laag, ongeveer op het vijfjaarlijkse gemiddelde. Het verleden leert echter dat deze ineens sterk kan pieken.

Volatiliteit piekte in maart 2020 maar is sindsdien teruggezakt en stabiel

Zorgen voor retailbeleggers
Volgens Verena Ross zijn “retailbeleggers een punt van bijzondere zorg bij ESMA. Hun deelname in de financiële markten is de laatste jaren substantieel toegenomen, met nieuwe beleggers die profiteren van het gemak en de gebruiksvriendelijke functies van mobiele platforms.” Uit oogpunt van spreiding biedt dit kansen, maar er zijn ook nadelen: zij zouden zich minder bewust zijn van de risico’s en vaak op zoek zijn naar snelle koersstijgingen.

Digitalisering en de opmars van handel op basis van influencers op sociale media kunnen voor particuliere beleggers gevaren met zich meebrengen. Ook de gamificatie van het beleggen is hiervan een onderdeel. Dat is het verschijnsel dat beleggen steeds meer gaat lijken op een computerspel, via laagdrempelige apps die onervaren beleggers aanmoedigen om meer te handelen.

Daarbij is ook copy trading populair. Daarmee kunnen thuisbeleggers de beleggingsbeslissingen van anderen volgen en vervolgens 'kopiëren'. De VEB heeft al vaker gewaarschuwd voor signaalaanbieders, een andere vorm van beleggen waarbij de transacties worden gebaseerd op ‘adviezen’ die niet zijn toegespitst op de individuele situatie. Dat is bij copy trading ook het geval.

Ten slotte worden payment for order flow (PFOF) en misleidende uitingen over commissievrij beleggen als risicofactor aangeduid. De VEB heeft hier recent een enquête over gehouden en hieruit blijkt dat Nederlandse beleggers sceptisch zijn over gratis beleggen. PFOF, het doorverkopen van orders, is hier al langer niet meer toegestaan.

Geen voorspelling
In het rapport van ESMA staan nog veel meer waarschuwingen, maar het bevat geen duidelijke conclusie. De toezichthouder geeft een overzicht van feiten en cijfers over de marktomstandigheden, trends en structurele ontwikkelingen. Er worden echter uitdrukkelijk geen voorspellingen gedaan.

Het is voor iedere marktparticipant natuurlijk wel goed om rekening te houden met de mogelijke correctie die bij onverwachte gebeurtenissen of tegenvallers altijd op de loer ligt. Zeker voor een beginnende belegger kan dat een harde les zijn.