Europese huishoudens beleggen maar mondjesmaat. In Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Nederland hebben gezinnen maar een procent of tien van hun vermogen in beleggingen zitten. In de Verenigde Staten is dat drie keer zoveel.

Beleggingen van huishoudens per land in verhouding tot hun totale vermogen


Bron: OECD (2020)

Het is de Europese Commissie een doorn in het oog; zij zoekt naar manieren om huishoudens meer richting beurs te krijgen.

Ze zijn de enige niet. Een groep brokers meent dat het tijd is om schaalgrootte te krijgen door pan-Europees te opereren. Technologie en lage kosten moeten nieuwe, vooral jongere klanten lokken die tijdens de lockdowns beleggen hebben ontdekt vanachter hun laptop.

Technologie stelt deze fintech-bedrijven in staat om een breed palet aan beleggingsproducten te bieden in flitsende apps vol speelse elementen.  Voor de lage kosten schakelen ze professionele beurshandelaren in, want de orders van particuliere klanten leveren hen veel op.

Doorverkopen
Sommige brokers sturen de orders van particuliere beleggers niet zomaar door naar de beurs, maar verkopen ze aan partijen - marketmakers - die vraag en aanbod in een aandeel of andere belegging bij elkaar brengen en de handel onderhouden.

Marketmakers verdienen hun geld door een deel van het verschil in koop- en verkoopprijzen als eigen opbrengsten te realiseren. Bij particuliere orders is dat verschil iets groter wat extra winst oplevert, aangezien deze beleggers hun orders wat minder ‘scherp’ inleggen dan professionele beleggers, zo is de gedachte.

Daarom proberen marketmakers brokers te verleiden orders niet naar een reguliere beurs te sturen maar ze te laten afhandelen op een min of meer besloten platform, onder meer in zogenoemde ‘dark pools’. Ze betalen de brokers voor die orderstroom, waardoor dezen op hun beurt beleggers kunnen charmeren door lage of geen transactiekosten te rekenen.

Het lijkt op het eerste gezicht een spel met alleen maar winnaars. Steeds meer partijen zien dat anders.

Omstreden
Het doorverkopen van orderafhandeling, bekend als ‘payment for orderflow’ (PFOF), is omstreden vanwege verkeerde prikkels. Brokers worden verleid om orderafhandeling over te laten aan de meest biedende partij en dat hoeft niet zonder meer te betekenen dat de order van beleggers tegen de beste prijs wordt afgehandeld. Er is Europese wetgeving die brokers verplicht om de orders van beleggers zo goed als mogelijk af te handelen, maar ‘beste afhandeling’ is een wat rekbaar begrip.

Veel toezichthouders hebben hun conclusies inmiddels getrokken. De verkeerde prikkels zorgen ervoor dat ze aansturen op een verbod van payment for order flow.

In het Verenigd Koninkrijk is PFOF al sinds 2012 verboden. Gary Gensler, baas van de Amerikaanse toezichthouder SEC, zinspeelt al een tijd op beteugeling, terwijl de Europese toezichthouder vorige zomer openlijk waarschuwde voor de risico’s van PFOF.

In Nederland is geld vangen voor de doorverkoop van orders al lang niet meer toegestaan. Provisies zijn in Nederland verboden. Daardoor biedt Flatex, de Duitse partij die DeGiro heeft overgenomen, klanten in grote delen van Europa gratis beleggen voor veel producten aan, waar dat in Nederland op veel bescheidener schaal gebeurt.

Kritiek
Brokers die werken met PFOF pareren de kritiek met bergen transactiedata waaruit moet blijken dat beleggers wel degelijk voordeel halen uit PFOF. Hun orders zouden tegen de beste prijs worden afgehandeld, tegen betere koersen dan op een reguliere beurs mogelijk zou zijn. De aangeleverde, specifieke studies die brokers overleggen, zijn echter moeilijk om te zetten in algemeen geldend bewijs.

Er zijn ook partijen die beweren zonder PFOF orders tegen de scherpste koersen af te kunnen handelen. De Amerikaanse broker Public.com maakte vorig jaar bekend te stoppen met doorverkoop van orders en vergelijkt sindsdien continu de ‘eigen’ transactiekoersen met de prijzen die PFOF-brokers bieden. De PFOF-vrije orders blijken gunstiger, zo beweert Public.com, dat daarmee zijn eigen imago van PFOF-vrije broker verder lading geeft.

Wat Nederlandse beleggers vinden
De Europese Commissie polst in heel Europa hoe er wordt aangekeken tegen invoering van een algeheel verbod op doorverkoop van orders. Ze zijn daarbij met nadruk op zoek naar de mening van beleggers.

Dat was de achtergrond van een enquête die de VEB heeft uitgezet onder haar achterban. In een digitale peiling werd beleggers gevraagd of zij hun orders het beste afgehandeld zien wanneer dat tegen de laagste prijs gebeurt. Of dat er meer factoren zijn die de kwaliteit van een transactie bepalen.

Uit de meer dan 500 reacties blijkt dat 70 procent van de beleggers de provisiebetaling niet in hun belang acht. Uit commentaar blijkt dat zij kwaliteit van dienstverlening en transparantie van orderafhandeling relevant vinden. Zij zijn bereid daar – enigszins – voor te betalen; direct via transactiekosten.


Peiling onder ontvangers wekelijkse VEB NieuwsUpdate, 26-29 december 2021

De uitslag van de enquête duidt op steun voor het provisieverbod in Nederland en is daarmee een signaal aan ‘Brussel’ om dit ook Europees uit te voeren. De VEB heeft de resultaten, op verzoek, overgebracht aan de Europese Commissie en daarbij ook haar eigen visie op PFOF.

Betalen voor orderafhandeling is volgens de VEB in strijd met Europese regelgeving. Bovendien deugt het concept PFOF niet. Mogelijke informatievoorsprong van professionele partijen wordt op een cynische en niet-transparante wijze omgebouwd tot verdienmodel, waarbij versnippering in prijsvorming en verkeerde (provisie-)prikkels evidente nadelen zijn. Dat maakt de prijs voor gratis beleggen wel heel hoog.

Lees het statementdirect naar statement van de VEB aan de Commissie.