Volgens topman Harold Goddijn hebben zich de laatste tijd partijen gemeld bij het TomTom-hoofdkwartier aan de Amsterdamse De Ruijterkade met interesse voor de snelgroeiende Telematics-divisie. Tijdens de zomer heeft het bedrijf intern al enkele opties op een rij gezet.

Dat bericht was het sluitstuk van een week waarin openlijk werd getwijfeld aan de levensvatbaarheid van TomTom. Het verlies van drie belangrijke klanten die voor Google kozen zou volgens sommigen wel eens de doodsteek voor het bedrijf kunnen zijn.

Denkoefening
Voor de TomTom-bestuurders zal de interesse één van de redenen zijn geweest om nu een strategisch onderzoek te starten naar de toekomst van Telematics binnen het bedrijf.

Een denkoefening die kan gaan uitmonden in een verkoop. Goddijn zei in een toelichting op het besluit dat het onderdeel een ‘heel ander profiel heeft’ dan de rest van het bedrijf.

Telematics bouwt voertuigvolgsystemen om het wagenpark van bedrijven in de gaten te houden en helpt bijvoorbeeld bij het optimaliseren van onderhouds- en brandstofkosten. Klanten zijn onder andere lease- en transportbedrijven.

Naar omzet gemeten is de divisie nog klein, maar de winstgevendheid van Telematics is relatief hoog en het onderdeel groeit bovendien snel. In 2017 bedroeg de omzet 162 miljoen euro, iets minder dan een vijfde van de groepsomzet. De rentabiliteit van Telematics is duidelijk hoger dan die van de andere divisies. Vorig jaar tekende het onderdeel voor een operationeel resultaat van 59 miljoen euro, ofwel 37 procent van de brutobedrijfswinst (ebitda). De divisie is marktleider in Europa en verkocht tot nu toe ongeveer 850 duizend abonnementen voor haar wagenparkbeheerdiensten. Ter illustratie van de snelle groei: in de afgelopen tweeënhalf jaar kwamen er zo’n 250 duizend abonnementen bij.

Als dit onderdeel inderdaad buiten de deur wordt geplaatst, verschrompelt TomTom en blijft het zitten met de consumentendivisie (van de navigatiekastjes waar steeds minder vraag naar is maar die nog altijd cash opleveren) en de ingebouwde navigatiesystemen en kaartensoftware voor de zakelijke markt. Die laatste activiteiten zijn dan wel weer cruciaal om de aspiraties op het gebied van de zelfrijdende auto waar te maken.

Vorig jaar staakte Goddijn na zes jaar ploeteren de poging om voet aan de grond te krijgen op de gadgetmarkt met hardloophorloges en actiecamera’s.

Superioriteit
Het bericht over een mogelijk afscheid van Telematics volgde exact een week nadat sommige beleggers en analisten vreesden voor de levensvatbaarheid van TomTom.

Toen sloten drie grote autofabrikanten (de alliantie Nissan, Renault en Mitsubishi) een deal met Google voor het gebruik van haar besturingssysteem Android in hun navigatie- en entertainmentsystemen.

Daarmee lijkt Google toch zijn plek op te eisen in het concurrentieveld. Alom werd vooral gedacht dat TomTom het moest gaan uitvechten met de eind 2015 van Nokia afgesplitste kaartensoftwaremaker Here.

Goddijn zal het nieuws met de nodige chagrijn hebben ontvangen. Een ‘wake up call’ noemde hij het, maar Goddijn blijft overtuigd van de ‘superioriteit’ van de kaartinformatie van TomTom. Dat zei de oprichter en ceo van het navigatiebedrijf tijdens een aandeelhoudersvergadering vorige week woensdag, één dag voordat hij het persbericht over Telematics de deur uit deed.

Die aandeelhoudersvergadering was overigens al zes weken eerder bijeengeroepen voor aanvankelijk slechts één doel, het installeren van een nieuwe commissaris. Maar door de hectiek van de dagen ervoor kreeg de bijeenkomst een andere lading.    

Dominosteen
Tijdens de bijeenkomst zei Goddijn onder andere dat de alliantie Renault-Nissan-Mitsubishi haar plannen nog verder moet uitwerken, maar dat het hem niet waarschijnlijk leek dat het nieuwe systeem met Google-technologie in al die auto’s zal worden geïnstalleerd.

De goedkopere modellen zouden wel degelijk nog met een systeem van TomTom uitgerust kunnen worden, zo zei Goddijn.

En voor de modellen die het systeem wel krijgen, is de situatie volgens Goddijn nog niet helemaal duidelijk. Wel is hij ervan overtuigd dat de kaarten van Google ‘niet geschikt zijn’ als basis voor zelfrijdende auto’s.

‘Het is voor ons wel een klap, maar ook op de langere termijn hoeft het niet het einde van de relatie met Renault-Nissan-Mitsubishi te betekenen’, aldus Goddijn, die met zijn drie medeoprichters nog altijd 44 procent van de TomTom-aandelen bezit.

Op vragen van de VEB - de enige aanwezige aandeelhouder behalve de oprichters zelf - of dit de eerste dominosteen in de automobielsector zal blijken te zijn, erkende Goddijn dat dat ‘de belangrijkste vraag is’. Garanderen dat het antwoord ‘nee’ is, kon hij echter niet.

Kaarten overbodig
Mocht Telematics verkocht worden, dan zullen alle inspanningen van het nieuwe rompbedrijf gericht zijn op de zelfrijdende auto. Een ontwikkeling waarin TomTom zegt nog altijd een bepalende rol te willen spelen.

Maar de zelfrijdende auto lijkt met de huidige stand van de techniek nog een brug te ver. Zelfs met de meest geavanceerde kaarten van TomTom zal het voor een fabrikant volgens marktvorsers nauwelijks op een acceptabel niveau werkend te krijgen zijn, met als gevolg dat er voor die kaarten uiteindelijk geen markt is. En mocht zo’n zelfrijdende auto er wel komen, dan zal die mogelijk worden uitgerust met sensoren in plaats van kaarten.

Goddijn zei dat het eerste scenario inderdaad ‘niet ondenkbeeldig’ is. Sensoren die kaarten gaan vervangen ziet hij daarentegen niet snel gebeuren

Man voor de transformatie
TomTom zit in een cruciale fase en heeft in Derk Haank de man gevonden die het bedrijf als commissaris door het veranderproces moet loodsen. Behalve bij KPN, waar hij sinds 2009 actief en inmiddels ook vicevoorzitter van de RvC is, heeft Haank geen andere commissariaten.

De 65-jarige Haank zal vanaf april volgend jaar bovendien de voorzittershamer van oudgediende Peter Wakkie overnemen. Die laatste heeft dan precies tien jaar toezicht gehouden op Goddijn en zijn beide medebestuurders.

Wakkie zei Haank te hebben gepolst omdat deze weet hoe het is om als bedrijf ‘in moeilijke en veranderende omstandigheden’ te opereren. Meer dan de andere commissarissen zou hij zich thuis voelen in een omgeving die vraagt om een snelle transformatie. Haank was dertien jaar ceo bij de wetenschappelijke uitgever Springer waar hij de overgang van traditionele uitgever naar informatieleverancier vormgaf.

Desgevraagd zei Haank zich te hebben verdiept in TomTom en de situatie waarin het bedrijf verkeert. De strategie was volgens hem ‘geen punt van zorg, wel een punt van aandacht’. Toch twijfelde Haank zichtbaar bij de vraag of hij met de kennis van nu de opdracht nog aanvaard zou hebben, om uiteindelijk te antwoorden met ‘waarschijnlijk wel’.

Saillant detail: bij KPN treft Derk Haank als collega-commissaris de bestuursvoorzitter van Here, inmiddels dus zijn belangrijkste tegenstrever op de kaartenmarkt. De Nederlander Edzard Overbeek is inmiddels ruim een jaar commissaris bij het telecombedrijf.