De president van de Ierse centrale bank Patrick Honohan somde onlangs de ‘ongekende voordelen’ voor Ierland op. De staat heeft zijn leenkosten zien dalen en kan relatief dure leningen aan het IMF goedkoop herfinancieren.

Verder maakt de centrale bank flinke boekwinsten op een pakket staatsobligaties die het in handen kreeg na de ontmanteling van een tijdens de financiële crisis opgetuigde bad bank. De boekwinst liep dit voorjaar op naar 13 miljard euro. De obligaties gaan met winst in de verkoop en die winsten vloeien als dividend naar de Ierse schatkist.

Net als de Ieren profiteert ook de Nederlandse overheid van het opkoopprogramma van de ECB. Allereerst doordat de staat extreem goedkoop kan lenen dankzij de rentedalingen.

Dit is meteen te zien in de begroting. In de voorjaarsnota van begin deze maand zijn de rentelasten voor de staat dit jaar geraamd op 7,7 miljard euro. Dat was bij de miljoenennota in september vorig jaar nog ruim 8,3 miljard euro. Dat komt neer op een rentebesparing van 600 miljoen euro op jaarbasis.

Lening verversen 

De staat lijkt de lage rente ook aan te grijpen voor herfinanciering. Zo worden eeuwigdurende leningen, de zogenaamde grootboekleningen, sinds vorig jaar teruggekocht. Dit terugkoopprogramma werd onlangs verlengd.

De Nederlandsche Bank heeft anders dan zijn Ierse tegenhanger geen grote pakketten obligaties in handen gekregen bij de redding van Nederlandse banken. Toch heeft DNB wel voor flinke bedragen aan effecten op de balans staan.

Het ging per eind 2014 om 3,2 miljard euro aan gedekte obligaties die zijn opgekocht als onderdeel van eerdere opkoopprogramma’s van de ECB. Ook is er voor 7,8 miljard euro aan staatsobligaties opgekocht als onderdeel van een steunprogramma voor zuidelijke eurolanden.

De marktwaarde van al dit schuldpapier lag op 31 december al 1,2 miljard euro hoger dan de boekwaarde van 11,1 miljard euro. Tegelijk met de verdere daling van de rente in de eurozone zal de marktwaarde verder zijn opgelopen.

Opkopen

Verder is sindsdien in ieder geval 7,7 miljard euro aan staatspapier bijgekocht door het dit jaar gestarte opkoopprogramma. DNB moet naar schatting 2,26 miljard euro aan staatspapier per maand kopen terwijl het programma loopt.

Al deze bezittingen op de balans worden waarschijnlijk niet verkocht maar tot aan het eind van de looptijd in bezit gehouden. Wat de marktwaarde is doet er dus eigenlijk niet zoveel toe.

Maar op de leningen zit wel rente. En voor DNB gaat het dan al snel om enkele honderden miljoenen euro’s per jaar. Die rente spekt in principe de winst- en verliesrekening van de centrale bank. Aangezien de staat de enige aandeelhouder is, vloeien deze opbrengsten via het dividend ook weer terug in de staatskas.

Al met al heeft de staat direct en indirect aanzienlijke voordelen van het opkoopprogramma. Of de economie als geheel er ook iets mee opschiet, de reden dat het programma is gestart, zal in de toekomst moeten blijken.