De Finse telefoonmaker vandaag berichten in dat het navigatiesoftware gratis gaat weggeven op een aantal van zijn mobieltjes en smartphones.

Het nieuws sloeg in als een bom. Beleggers hamerden de aandelen van navigatieproducenten fors omlaag. TomTom, dat zo'n 70 euro voor haar software rekent, verloor uiteindelijk ruim 10 procent, concurrent Garmin werd minder hard geraakt omdat het vooral actief is in de Verenigde Staten, een markt waar Nokia weinig handel ontplooit.

Software zou de toekomst zijn
Producenten van navigatieapparatuur worstelen al een tijdje met verdienmodellen om een vervolg te geven aan de eigen stormachtige opkomst. De omzet van en marges op de navigatiekastjes slinken rap door moordende concurrentie op een markt die langzaam richting verzadiging gaat.

TomTom winstgevendheid is erdoor in het geding gekomen en de toch al nerveuze aandeelhouders van de navigatieproducent straffen het fonds bij iedere tegenvaller hard af. Daar doet de eindeloze stroom aan persberichten die TomTom zelf uitstuurt weinig aan af.

TomTom dacht eind vorig jaar het tij te keren door de aandacht te verleggen van fysieke kastjes naar navigatiesoftware.

Een jaar eerder zinspeelde bestuurder Alain de Taeye, oprichter van de door TomTom overgenomen kaartenmaker Tele Atlas al op die mogelijkheid. 'Ik kan me voorstellen dat de groep op termijn meer omzet haalt uit diensten dan uit hardware', zo liet de Belg een ruim een jaar geleden weten.

Vandaag lijken beleggers te denken dat die keuze desastreus uit gaat vallen.

Eerst Google
Ten tijde van dat besluit om op de verkoop van software te focussen had één partij al aangekondigd gratis routekaarten en aanverwante diensten te gaan leveren. De naam van dat bedrijf: Google, de zoekgigant die inmiddels ook een eigen mobiele telefoon op de markt brengt.

De mededeling van Google deed de koers van TomTom in een paar dagen met een kwart dalen. Maar TomTom dacht de zet van 's werelds grootste zoekmachine nog te kunnen pareren. Het concern geloofde niet in pure softwarebedrijven die zich ook op de markt van fysieke hardware waagden.

Bovendien verdiende TomTom indirect aan de stap van de zoekgigant. Google betrekt een deel van de (minder gedetailleerde) kaarten bij TomTom-onderdeel TeleAtlas.

Nokia kiest voor omslag
Nokia zat tot vandaag in hetzelfde schuitje als TomTom. Beide partijen leken een goed gepositioneerd in de navigatiemarkt door het binnenhalen van een belangrijke grondstof: kaarten. Nokia kocht voor ruim acht miljard Navteq, TomTom behing zichzelf later fors met schulden om TeleAtlas in te lijven.

Ook Nokia dacht de navigatiesofteware betaald te kunnen uitventen, maar vanaf nu gooit het bedrijf het dus over een andere boeg. En dat levert nog een extra bedreiging voor TomTom: de mobiele telefoon en smartphone van Nokia gaan rechtstreeks de concurrentie aan met TomToms kastjes.

Snel richting kiezen
Wat topman Goddijn daar tegenover kan stellen is ongewis. TomTom heeft nu alleen nog exclusieve afspraken voor de levering van navigatiesoftware aan Apple. Afgezien van de prijsdruk die daar kan ontstaan is dat te weinig basis om op verder te kunnen gaan.

Vandaag was niemand bij TomTom beschikbaar voor commentaar, maar het is duidelijk dat het bedrijf met een antwoord moet komen. En snel ook.