De feiten zijn helder en schokkend tegelijk. De wereld kampt met een groot obesitasprobleem. En Amerika in het bijzonder. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie is het aantal mensen met obesitas wereldwijd sinds 1975 verdrievoudigd. De teller staat nu op één miljard mensen waarvan de body mass index, die het lichaamsgewicht afzet tegen de lengte, de 30 overstijgt.

In de VS gaat het om maar liefst 40 procent van de volwassenen. Al dat overgewicht zorgt er (mede) voor dat in Amerika ruim 130 miljoen mensen met diabetesklachten kampen.

Het Deense farmabedrijf Novo Nordisk ontwikkelde de werkzame stof semaglutide die de bloedsuikerspiegel verlaagt en insuline reguleert, wat cruciaal is voor diabetespatiënten. Maar wat bleek? Semaglutide imiteert ook het zogenoemde GLP-1-hormoon, dat de eetlust beperkt door signalen te sturen dat de maag vol is. Patiënten die de medicatie gebruiken, raken in recordtijd vele kilo’s kwijt.

Inmiddels zijn er verschillende varianten van de GLP-1-medicijnen op de markt. Novo Nordisk introduceerde het middel Ozempic in eerste aanleg voor diabetespatiënten. Daarna volgde een zwaardere variant, Wegovy, die zich specifiek richt op de bestrijding van obesitas. Andere farmaceuten volgden snel. Zo bracht Eli Lilly het vergelijkbare middel Mounjaro op de markt. Het zal niemand verbazen als er binnenkort meer afslankmiddelen beschikbaar komen, waaronder van concurrent Pfizer die de boot gemist lijkt te hebben. Er valt veel geld te verdienen met dit wondermiddel. 

Enorme groeimarkt
Dat afvallen zonder moeite groeipotentie heeft, werd al snel vastgesteld in legio rapporten van adviesbureaus en banken. Volgens een rapport van zakenbank Morgan Stanley zou over tien jaar circa 7 procent van de bevolking in de VS aan GLP-1-afslankmiddelen kunnen zitten. Dat zou dan gaan om 24 miljoen Amerikanen, die gemiddeld 20 procent minder calorieën zouden consumeren.

Dat heeft gevolgen voor de rest van de economie. Zo bleek wel uit het feit dat termen als ‘GLP-1’, ‘obesitas’ en ‘afslankmedicatie’ in de presentatie van de recente kwartaalcijfers bij farmacie- en consumentengoederenbedrijven ruim twee keer vaker vielen dan het kwartaal daarvoor. 

Een rondje langs verschillende sectoren en bedrijven.

Luchtvaart: lagere kerosinekosten
Het lijkt uit de lucht gegrepen, maar vliegtuigmaatschappijen zouden moeten profiteren van het wondermiddel. Analisten van Jefferies rekenden voor dat als passagiers gemiddeld circa 4,5 kilo zouden afvallen, United Airlines 80 miljoen dollar op jaarbasis aan brandstofkosten zou besparen.

Dat klinkt als een leuk bedrag. Maar op een nettowinst van 843 miljoen dollar over 2022 zullen passagiers flink moeten afslanken om echt een verschil te maken.

Aangezien andere maatschappijen dezelfde besparing zullen realiseren is bovendien de vraag of sprake zal zijn van een structureel hogere winst. De geschiedenis laat zien dat sector-brede kostenbesparingen in deze concurrerende industrie in het voordeel uitvallen van de klant – lees: lagere ticketprijzen.  

Consumentengoederen: minder fastfood en cola
Het ligt voor de hand dat bedrijven als Coca-Cola, PepsiCo, AB InBev en McDonald’s het zwaar kunnen krijgen als klanten voortaan hamburgers, cola, chips en bier laten staan. De verkopen van deze bedrijven worden bepaald door een kleine groep veelvraten.

Zo is bijvoorbeeld slechts 20 procent van de volwassenen in Amerika verantwoordelijk voor bijna 80 procent van de totale frisdrankconsumptie. En als dit selecte klantenclubje opeens zijn gedrag aanpast, dan hebben fabrikanten een probleem.

De grote bedrijven lijken hier nog weinig van te merken. Topman Ramon Laguarta van PepsiCo noemde het effect van de afslankmiddelen op de verkopen tot nu toe “verwaarloosbaar”. Het voedingsmiddelenbedrijf kon over het derde kwartaal een omzetgroei van 7 procent presenteren. Laguarta wees bovendien op het uitgebreide assortiment, waarin ook plek is voor kleine blikjes en zakjes. Daarnaast heeft Pepsi net als Coca-Cola al lang en breed zero sugar-varianten in het assortiment opgenomen.

Ook bierbrouwer Constellation Brands, bekend van onder andere Corona, vond alle angst over het nieuwe medicijn voor de biersector maar “opgeblazen”. Iedereen weet dat biertjes niet helpen bij het afvallen, maar het “sociale aspect” zou zwaarder wegen bij het grootste deel van Constellations klantenkring. Ondertussen hebben brouwers light of alcoholvrij bier op de markt gebracht om een alternatief te bieden aan consumenten met behoefte voor een calorie-armere variant.

Roken
Afslankmiddelen zouden naast een verminderde eetlust nog een andere positieve bijwerking hebben. Patiënten melden dat Ozempic zou helpen bij het stoppen met roken. Op het oog een extra klap voor bedrijven als Altria en British American Tobacco, die mede vanwege alle overheidsmaatregelen het percentage rokers in Amerika en Europa al decennialang zien dalen.

Het grootste supermarktconcern ter wereld, Walmart, ziet al wel verandering in het gedrag van consumenten. Volgens John Furner, ceo van Walmart U.S., kopen klanten na gebruik van het medicijn “minder in volume en iets minder calorieën”.  Daartegenover staat dat Walmart zelf ook GLP-1-afslankmiddelen verkoopt, waaronder Ozempic, wat weer voor extra omzet zorgt. Niet alleen van het middel zelf, maar klanten komen extra vaak naar de winkel en nemen bij het kopen van het medicijn ook andere spullen mee, zo liet Furner bij de kwartaalcijfers optekenen.

Medische sector: impact verschilt
Medisch conglomeraat Johnson & Johnson (J&J) merkt al een afname in de vraag naar bepaalde medische apparatuur. Topman Joaquin Duato ziet bij zijn bedrijf “enige impact op de gewichtsbehandeling-tak, omdat patiënten ingeplande operaties heroverwegen”. Hierbij gaat het voor J&J om medische apparaten die gebruikt worden bij bijvoorbeeld maagverkleiningen.

Voor de lange termijn maakt de topman zich geen zorgen. Allereerst omdat volgens Duato circa 30 procent van de patiënten “niet tolerant” is voor GLP-1-afslankmiddelen. Verder zijn er verschillende operaties, denk maar aan een nieuwe knie of heup, die niet kunnen worden uitgevoerd bij patiënten met extreem overgewicht. Afslankmiddelen zouden daardoor deze markt, waar J&J ook actief is, juist groter kunnen maken.

Toch hebben sommige bedrijven – vooral met één specifiek product – al wel grote impact ervaren. Neem Insulet Corp, een maker van insulinepompen. De aandelenkoers daalde 330 dollar in mei naar 127 dollar in oktober. Gevreesd werd voor een grote afname in vraag naar hun apparatuur. Maar inmiddels is de koers alweer (deels) hersteld naar 191 dollar, nadat het bedrijf over het derde kwartaal bemoedigende winstcijfers presenteerde.

Insulet stelde zelfs de winstverwachting voor de rest van het jaar naar boven bij. Om beleggers verder gerust te stellen kwam het bedrijf met een presentatie om de impact van GLP-1-medicijnen verder toe te lichten. Volgens het bedrijf zouden patiënten met diabetes nog steeds insuline nodig hebben.

Behalve de ontwikkelaars van de GLP-1-medicijnen hebben ook andere bedrijven in de keten geprofiteerd van de hype. Vooral distributeurs van medicijnen hebben hun slag kunnen slaan. Cardinal Health is zo’n partij. De koers van het aandeel is dit jaar 40 procent gestegen. Voor komend jaar heeft het bedrijf de omzetverwachting al naar boven bijgesteld, mede ingegeven door verwachte extra verkopen van afslankmiddelen.

Afslankprogramma’s: if you can’t beat them..
Het bedrijf Weight Watchers (tegenwoordig WW International) is wereldwijd wellicht het beste symbool van de strijd tegen de overtollige kilo’s. Het worstelt met een oubollig imago en zag de afgelopen jaren het aantal leden teruglopen. Een verdienmodel bouwen rondom de eeuwenoude boodschap dat minder en gezonder eten en meer bewegen helpt bij afvallen, blijkt nog niet zo eenvoudig. De koers daalde in de afgelopen vijf jaar met meer dan 90 procent.

Nu probeert WW International ook mee te liften op het succes van de GLP-1-afslankmiddelen. In maart van dit jaar werd als noodgreep Sequence overgenomen. Dit bedrijf biedt consumenten afslankprogramma’s met bijbehorende medicatie aan, waaronder het nieuwe wondermiddel Ozempic. Het bood enig soelaas voor de koers, die sindsdien is verdubbeld.

Hevige bijwerkingen

Een rondgang langs de bedrijven laat zien dat ceo’s nog nauwelijks vrezen voor het nieuwe medicijn. Ongetwijfeld zit hier enig wensdenken bij. Maar er zijn ook redenen om aan te nemen dat de groep die dit soort medicatie gebruikt beperkt zal blijven. Zo past het afslankmiddel met gemiddelde kosten van 1000 dollar per maand niet in ieders budget. Daarbij komt dat gebruikers snel weer aankomen nadat ze met het medicijn stoppen. Dat zal veel mensen ervan weerhouden het middel überhaupt te gebruiken. Het afslankmiddel is ook weer niet zo wonderlijk dat er geen (hevige) bijwerkingen zijn. Misselijkheid en diarree zijn de meest gehoorde klachten. Een gebruiker claimt zelfs dat hij excessief moest overgeven, wat zou hebben geleid tot verlies van tanden. Verhalen over opvallende nierproblemen doen ook al de ronde. In Amerika weten advocaten wel raad met dat soort gevallen. De eerste rechtszaken beginnen zich al op te stapelen, omdat de producenten niet duidelijk genoeg zouden hebben gewaarschuwd voor de bijwerkingen.