Derivaten behoren tot de ingewikkeldste beleggingsproducten, maar ze zijn gelukkig nooit echt noodzakelijk in de beleggingsportefeuille van de particulier. Het is hooguit een aanvulling, een beleggingsportefeuille zal nooit volledig uit derivaten bestaan. We leggen uit wat het inhoudt om in derivaten te beleggen.
Derivaten zijn afgeleide producten die op de een of andere manier met andere beleggingscategorieën (onderliggende waarden) verband houden. Zij vormen dus geen beleggingscategorie op zichzelf.
Met derivaten kun je een beleggingsportefeuille finetunen. De risico’s kunnen worden vergroot en verkleind, maar ook verdraaid. Derivaten zijn voor veel particuliere beleggers ongeschikt omdat ze vaak te risicovol worden ingezet, waardoor ze meer weg kunnen hebben van gokken dan van beleggen. Bovendien is de werking van veel derivaten moeilijk te doorgronden voor de gemiddelde particuliere belegger.
De hefboom
Derivaten hebben vaak 
risicovolle 
hefbomen. Bijvoorbeeld een stijging van 1% in de onderliggende waarde (zoals een aandeel), leidt tot een waardestijging van 2% voor het derivaat. Of vice-versa. Hefbomen kunnen veel groter zijn dan de factor 2 in dit voorbeeld. Met een hefboomderivaat kun je dus meer rendement behalen, maar ook meer verliezen.
Daarbij hebben veel derivaten een korte looptijd. Soms is die enkele uren of dagen, en in andere gevallen een aantal jaar. Vaak is dat inderdaad de (zeer) korte termijn. Aangezien geen belegger (rechtmatig) koersen kan voorspellen op korte termijn, lijkt dit type derivaten daarmee meer op gewoon gokken.
De kostencomponent
Doorgaans worden bij derivaten zeer hoge kosten gerekend die de kans op succes verder verkleinen. 'De bank wint altijd', zeg maar. Als belegger moet je daarentegen juist proberen om de kosten van beleggen te minimaliseren.
De kostencomponent is een belangrijke reden waarom frequente derivatenbeleggers vaak geld verliezen. Uitgaande van bijvoorbeeld een 50% kans dat je goed gokt (koers beweegt de verwachte richting op), zorgen de kosten er wel voor dat je uiteindelijk verlies leidt. Daarbij komen ook nog eens onze menselijke tekortkomingen die ervoor zorgen dat we te veel en vaak op de verkeerde momenten handelen.
Verstandig beleggen in derivaten
Ondanks bovenstaande waarschuwingen kunnen goed geïnformeerde beleggers derivaten wel degelijk verstandig inzetten. Je kunt er namelijk het risico in je portefeuille mee finetunen. Neem bijvoorbeeld putopties. Daarmee kun je aandelenposities afdekken. Daalt de koers van het aandeel, dan wordt de schade beperkt doordat de putopties in waarde stijgen.
Overigens zijn er allerlei andere manieren om het risico van je portefeuille te verlagen. Je hebt daar niet per se derivaten voor nodig.