Een dolend voetbalteam op de grasmat laat diepe sporen na in de cijfers. Wie nog de bevestiging nodig heeft dat het kapitaal van een voetbalclub op het veld moet staan, hoeft de financiële resultaten van Ajax er maar bij te pakken. Die illustreren precies wat er gebeurt als er te veel geld is uitgegeven en er wekelijks een kwaliteitsarm elftal op het veld verschijnt. 

Zowel in sportieve als financiële zin is Ajax afgegleden. Met veel moeite haalde de club vorig seizoen nog net een vijfde plek in de landelijke Eredivisie. Op het nippertje werd Europees voetbal veiliggesteld, in de Europa League. Daar houdt de ploeg van de nieuwe Italiaanse trainer Francesco Farioli momenteel overigens redelijk stand. Ajax bezet de elfde plek in een poule met 36 clubs.  

Chaotisch   
Voor Ajax mag de Europa League niet eens een troostprijs heten. De inkomsten uit startgelden, wedstrijdpremies en mediarechten zijn een fractie van wat er in het lucratieve miljoenenbal van de Champions League te verdelen valt. Het tweede Europese podium leverde Ajax in het meest recente gebroken boekjaar (2023/2024) tien miljoen euro op. Een jaar eerder speelde het nog mee met de Europese elite en kon de club 45 miljoen euro bijschrijven. Meedoen met de Europese top is voor Ajax financieel noodzakelijk.  

Het vorige seizoen was één van de slechtste en meest chaotische jaargangen uit de clubhistorie. De in mei 2023 aangestelde Duitse technisch directeur Sven Mislintat kocht in enkele weken een compleet nieuw elftal bij elkaar. Ajax gaf 110 miljoen euro uit aan spelers, vaak afkomstig van betrekkelijk onbeduidende buitenlandse clubs en zonder noemenswaardige ervaring op het hoogste niveau.  

Die eenmalige transferuitgaven zijn maar één aspect. Op één uitzondering na kregen alle nieuwelingen namelijk een vijfjarig contract, voor Ajax-begrippen ongebruikelijk lang. De koopwoede heeft ook tot gevolg dat Ajax nog enkele jaren hoge afschrijvingslasten door de resultatenrekening ziet lopen. Daar kan het alleen aan ontkomen als spelers tussentijds verkocht worden.  

Mislintat maakt het allang niet meer mee. Hij werd in september van datzelfde jaar ontslagen. Financieel directeur Susan Lenderink stapt begin volgend jaar op. Mede onder haar wacht kreeg Mislintat alle vrijheid en werd een financieel onverantwoord beleid gevoerd. Haar opvolger is al gevonden in de persoon van Baboeram Panday, nu nog cfo van John de Mols mediabedrijf Talpa. De club zoekt nog naar een ceo, een functie die nu door Ajax-veteraan Menno Geelen op interimbasis wordt ingevuld. Binnen enkele maanden zal ook de raad van commissarissen uit bijna allemaal nieuwkomers bestaan. Alleen voetbalcommissaris Danny Blind blijft op zijn post. Alle andere toezichthouders, waaronder huidig president-commissaris Michael van Praag, zijn inmiddels vertrokken of nemen binnenkort afscheid.  

Dure selectie   
Een dure selectie met miljoenensalarissen, gecombineerd met sportief verval en dalende inkomsten, leidt onvermijdelijk tot verliezen. 

De jaaromzet daalde door het mislopen van lucratieve Europese premies, wedstrijdrecettes en tv-rechten afgelopen boekjaar naar 152 miljoen euro. Dat was ruim 44 miljoen euro minder dan het jaar ervoor.  

Zo’n forse daling van de inkomsten kan Ajax met zijn huidige kostenstructuur onmogelijk opvangen. De vaste lasten daalden met slechts tien miljoen euro. Verreweg het meeste geld was Ajax kwijt aan salarissen voor spelers, trainers en kantoorpersoneel. Samen goed voor een kostenpost van ruim 100 miljoen euro. Dat is zo’n twee derde van wat Ajax in het seizoen aan inkomsten incasseerde. Alleen vier jaar geleden was dat cijfer nog wat hoger (76 procent).  

Ongezonde salarishuishouding: twee derde van de omzet ging vorig seizoen op aan salarissen   

Bron: jaarverslagen Ajax, bedragen in miljoenen euro’s. Grafiek geeft totale salariskosten weer als percentage van de omzet. Ajax hanteert een gebroken boekjaar, dat loopt van 1 juli tot 30 juni.   

Het operationele resultaat, los van afschrijvingen op de spelersgroep en het resultaat uit transfers, kwam uit op een verlies van veertig miljoen euro. De afgelopen tien jaar deed Ajax het nooit slechter.  

Horrorjaar: Ajax leed grootste operationele verlies in tien jaar 

Bron: jaarverslagen Ajax, bedragen in miljoenen euro’s. Ajax hanteert een gebroken boekjaar dat loopt van 1 juli tot 30 juni.   

Als wel rekening wordt gehouden met afschrijvingen en transferinkomsten, ziet het beeld er iets beter uit. Het bedrijfsresultaat bedraagt dan nog 10 miljoen euro negatief. Want ondanks het slechte jaar verkocht Ajax met Jurriën Timber (Arsenal) en Edson Álvarez (West Ham United) nog altijd voor 80 miljoen euro aan spelers. De afschrijvingen lagen op 50 miljoen euro, waardoor het transferresultaat op 30 miljoen euro uitkwam. 

Behalve hoge salarissen maken de jaarlijkse afschrijvingen op de spelersgroep Ajax kwetsbaar. Betaalde transfervergoedingen voor spelers komen als immateriële vaste activa op de bedrijfsbalans. Eind vorig jaar was die post vergoedingssommen ruim 150 miljoen euro, ongeveer een kwart van het balanstotaal. Deze betaalde transferbedragen worden over de looptijd van een spelerscontract lineair afgeschreven en vormen een aanzienlijke kostenpost.  

Spelers die op jeugdcomplex De Toekomst zijn opgeleid, staan voor een verwaarloosbaar bedrag op de bedrijfsbalans, hooguit bestaande uit tekengeld bij een nieuw contract. Vanwege die geringe balanswaarde ligt hun marktwaarde hoger dan de boekwaarde.   

Quitte 
Ajax heeft nu tot prioriteit verheven om operationeel quitte te draaien. De eigen jeugd speelt een cruciale rol in het nieuwe beleidsplan. Het mag dus niet zo zijn dat het bedrijf met transferinkomsten gaten dicht en een operationeel verlies financiert. Ajax ging tot voor kort voor zijn uitgavenpatroon uit van deelname aan de Champions League. Dat risico kan het niet meer nemen.  

Volgens technisch directeur Alex Kroes, die geen statutaire rol vervult maar in de bestuurslaag daaronder zetelt, moet Ajax simpelweg met minder financiële armslag beter gaan presteren. Dat zei hij tijdens de jaarlijkse aandeelhoudersvergadering (ava) van de club op maandag 16 december. Kroes was beoogd bestuursvoorzitter van Ajax, maar commissarissen blokkeerden die benoeming toen bleek dat de voormalig voetbalmakelaar en mede-eigenaar van Go Ahead Eagles in aanloop naar zijn aanstelling privé Ajax-aandelen had gekocht. Hij mocht bij Ajax blijven, maar dan als niet-statutair technisch directeur. Een statutaire rol zit er voor Kroes ook niet meer in, zo meldde president-commissaris Van Praag aan aandelenhouders.  

De technisch directeur staat voor een belangrijke opdracht. Hij moet zorgen voor een jeugdopleiding die garant staat voor een voortdurende stroom talenten richting het eerste elftal. Dat moet weer de goudader van de club worden. Zelfopgeleide spelers slagen er onder Farioli tot nu toe in een behoorlijke stempel op de basisformatie te drukken. Zij moeten Ajax op termijn ook aan transferinkomsten helpen.   

Een ander speerpunt is het invoeren van een flexibel salarismodel. Spelersbeloningen worden afhankelijk van speeltijd en het niveau waarop Ajax internationaal acteert, Champions League, Europa League of Conference League. Tot nu toe is dit volgens Kroes bij contractonderhandelingen “heel goed gelukt”.  

Tegen aanwezige aandeelhouders zei Kroes ook dat de financiële situatie nu dusdanig is dat er eerst ruimte moet komen voordat Ajax versterkingen kan aantrekken. Wat dan allerminst helpt, is dat de huidige selectie niet overloopt van kwaliteit. Volgens Kroes is de marktwaarde van Ajax-spelers de laatste tijd niet gestegen. Dat maakt een financiële klapper bij een verkoop minder waarschijnlijk.  

Hij zei te hopen op “buitenkansjes”. Dat hoeft niet per se te betekenen dat alleen transfervrije spelers naar de Johan Cruijff Arena komen, maar zeker is wel dat Ajax geen bedragen van 30 of 40 miljoen euro voor spelers gaat neertellen.  

De ambitie van de beleidsbepalers om het eerste elftal structureel mee te laten doen met de beste zestien clubs van Europa, is losgelaten, zo erkende Kroes. Hij zei wel dat Ajax nog altijd voldoende aantrekkingskracht heeft op jonge talenten die de club als “springplank” zien op weg naar de absolute wereldtop.  

Broos  
Het nieuwe strijdplan van Ajax met meer jeugd en lagere kosten is een volstrekt logische. Niet alleen nu, maar altijd. Als dat zo evident is, is de vraag waarom de club daar dan toch telkens weer van wegdrijft. Het hoog opportunistische gehalte van de voetbalwereld lijkt onverenigbaar met een deugdelijke langetermijn-planning en strakke uitvoering die bij een beursgenoteerd bedrijf horen. Aandeelhouders hebben deze strategie al vaker gehoord. Ajax zal eindelijk eens moeten laten zien dat het een bestendige lijn kan vasthouden. 

Ajax ging in 1998 voor 25 gulden per aandeel naar de beurs. De koers noteert nu rond de tien euro. Aandeelhouders van het eerste uur zijn sowieso financieel niks wijzer geworden. Een spaarrekening was lucratiever geweest. Beleggers delen in goede tijden niet mee in het succes, maar in mindere tijden vangen ze wel de harde klappen. Met recht een asymmetrisch risicoprofiel.  

Bij voetbalclubs lekt het geld weg naar transfers, spelerssalarissen en zaakwaarnemers. Of dat ooit zal veranderen, is hoogst twijfelachtig. Een dergelijk broos bedrijfsmodel past niet bij een beursgenoteerd bedrijf. Laat staan dat het als serieuze belegging door kan gaan.