Voor het grote publiek was de lancering van ChatGPT in november 2022 het moment dat AI op de radar kwam. De chatbot – waarvan Microsoft via OpenAI deels eigenaar is – die zelf antwoorden op vragen van gebruikers genereert, maakte van een abstract concept in één keer een hele handige praktische toepassing.

Kunstmatige intelligentie is nog steeds een containerbegrip waar van alles onder valt. Zo zijn er de algoritmes van Facebook die ervoor zorgen dat reclames op de juiste gebruikers van het platform worden afgestemd. Of denk aan de gezichtsherkenningssoftware Face ID van Apple.

Daarmee zijn we er nog lang niet. Als het aan Tesla-topman Elon Musk ligt, zijn er binnenkort overal zelfrijdende auto’s op de weg en heeft iedereen een Optimus-robot in huis. De robot en auto worden allebei aangestuurd met AI-software.

Kunstmatige intelligentie is inmiddels een bewezen technologie met concrete toepassingen. Maar er is ook nog heel veel toekomstmuziek. Een logisch gevolg daarvan is dat beleggers niet blind kunnen afgaan op de term artificial intelligence in de naam een etf. We bekijken de AI-trackers van Xtrackers, WisdomTree en L&G, die beschikbaar zijn bij Nederlandse brokers.

1: Wat zijn de rendementen?
Wie het financiële nieuws een beetje volgt, zou haast denken dat alle beleggers met een focus op AI dikke rendementen hebben geboekt. De praktijk is anders.

Over de afgelopen drie jaar is er slechts één kunstmatige-intelligentie-etf die de wereldindex (MSCI World Index) versloeg. Alleen de etf van Xtrackers is met een rendement van circa 55 procent de MSCI World Index (36 procent) voorgebleven. De fondsen van WisdomTree en L&G boekten deze driejaarsperiode een rendement van respectievelijk 13 procent en 22 procent.

Wilde rit
Van een stabiele belegging lijkt voor alle drie de etf’s geen sprake. In de periode van november 2021 tot eind 2022 stonden de etf’s van L&G en WisdomTree allebei op een rendement van zo’n minus 40 procent. Bij Xtrackers moest er nog steeds een verlies van 30 procent worden geslikt.

De risico-averse belegger is waarschijnlijk beter af met een belegging in de wereldindex (zie ook de beperkte(re) koersschommeling in de grafiek).

Alleen de etf van Xtrackers blijft de wereldindex voor

Bron: Bloomberg. Cumulatieve rendementen – inclusief herbelegde dividenden – uitgerukt in procenten.

2: Waar moet je verder op letten bij AI-etfs?
Zodra een thema populair begint te worden, is het wachten op nieuwe beleggingsproducten die hierop inspelen. Zo ook bij kunstmatige intelligentie. Als we de bekende filters van goede verhandelbaarheid, fondsgrootte, lage kosten en brede spreiding toepassen, komt een drietal trackers als beste uit de test.

Een overzicht van de beschikbare AI-etf’s

Naam	ISIN	Jaarlijkse kosten	Fondsgrootte (miljoenen euro’s)	Aantal posities	Link
Xtrackers Artificial Intelligence & Big Data UCITS ETF	IE00BGV5VN51	0,35%	€                                 3.970	88	Link
WisdomTree Artificial Intelligence UCITS ETF	IE00BDVPNG13	0,43%	€                                     767	50	Link
L&G Artificial Intelligence UCITS ETF	IE00BK5BCD43	0,49%	€                                     742	55	Link

Bron: websites uitgevende instellingen.

Beleggers die op zoek zijn naar de laagste kosten, zijn bij Xtrackers aan het juiste adres. Met een percentage van 0,35 procent liggen de jaarlijkse kosten hoger dan bij veel wereldwijde etf’s die voor circa 0,20 procent beschikbaar zijn. Toch zijn de kosten nog relatief beperkt, vergeleken met een actief beheerd beleggingsfonds, waar de kosten al snel boven de één procent kunnen uitstijgen.

Xtrackers heeft bovendien met een beheerd vermogen van bijna 4 miljard euro de grootste AI-tracker, al hebben de fondsen van WisdomTree en L&G met meer dan 700 miljoen euro ook een serieuze omvang.

Qua spreiding zit het bij de drie geselecteerde trackers wel goed. De etf’s hebben minimaal 50 aandelen opgenomen, die maximaal 5 procent van de portefeuille mogen uitmaken. De weging van een positie wordt periodiek teruggebracht naar dit maximale percentage, waardoor het rendement niet te sterk afhankelijk is van enkele bedrijven.

Naast de geselecteerde etf’s zijn er AI-trackers van aanbieders als Global X, ARK en Amundi te koop. Maar deze fondsen hebben het nadeel van een beperkte fondsgrootte of hoge lopende kosten. Het risico is aanwezig dat fondsen met een beperkte omvang zullen worden opgeheven, omdat deze niet rendabel zijn voor de aanbieder.

3: Waar krijgt een belegger blootstelling aan?
Voor de samenstellers van een consumentengoederen-index is de beleggingswereld redelijk overzichtelijk. Niemand zal gek opkijken als daarin bedrijven als Coca-Cola, Procter & Gamble en Unilever zijn opgenomen.

Maar wat valt er eigenlijk allemaal onder kunstmatige intelligentie? Vraag het aan ChatGPT – voor velen de verpersoonlijking van AI – en het antwoord is “een technologie waarmee machines menselijke intelligentie kunnen nabootsen”.

Die definitie laat veel ruimte voor interpretatie. Wie grasduint in de lijst met grootste posities van de verschillende etf’s, komt een heel palet aan namen tegen, met bedrijven die op verschillende posities in de AI-waardeketen zitten. Elke indexaanbieder kiest voor een iets andere selectiemethode.

In de top 10 van grootste posities is er slechts één gemene deler. Alle drie de etf’s hebben een stevige positie in het AI-paradepaardje Nvidia.

De top 10 grootste posities: zoek de verschillen

L&G Artificial Intelligence UCITS ETF	Weging	WisdomTree Artificial Intelligence UCITS ETF	Weging	Xtrackers Artificial Intelligence & Big Data UCITS ETF	Weging
Nvidia	3%	Astera labs	6%	Salesforce	5%
JD.com	3%	Amazon.com	4%	Bank of America	5%
Cloudflare	2%	Nvidia	4%	Meta Platforms	5%
Alibaba	2%	Palantir Technologies	4%	Apple	5%
Palo Alto Networks	2%	C3.Ai	3%	Nvidia	5%
Crowdstrike	2%	Qualcomm	3%	Oracle	4%
Arista Networks	2%	NXP Semiconductors	3%	Amazon.com	4%
Ambarella	2%	Micron Technology	3%	Microsoft	4%
Microsoft	2%	Taiwan Semiconductor Manufacturing	3%	SAP	4%
Autodesk	2%	Alphabet	3%	Alphabet	4%

Bron: uitgevende instellingen.

L&G en WisdomTree
De trackers van L&G en WisdomTree zijn gebaseerd op een index die wordt samengesteld door analisten die inschatten in hoeverre een bedrijf zich bezighoudt met AI. De criteria lijken wat subjectief. De analisten kijken niet alleen naar harde financiële gegevens als omzet en winst, maar selecteren bedrijven ook als ze menen dat “AI een prominent onderdeel is van de bedrijfsvoering” (WisdomTree).

De uitkomst is dat sterk uiteenlopende bedrijven worden geselecteerd. Van chip(machine)makers en softwarebedrijven tot cybersecurity-concerns en webwinkels.

De L&G-etf heeft een stevige focus op bedrijven uit de hoek van cyberveiligheid (denk aan Cloudflare, Crowdstrike en Palo Alto) en webwinkels (Alibaba en JD.com). De gevolgde ROBO Global Artificial Intelligence Index kent een score toe aan bedrijven die actief zijn in de kunstmatige-intelligentiesector, gebaseerd op de omzet, beleggingsblootstelling en marktpositionering binnen de kunstmatige-intelligentiesector. Op basis daarvan worden de bedrijven gewogen.

Een belegger krijgt bij L&G blootstelling aan zowel toeleveranciers als gebruikers van AI-toepassingen. Kunstmatige intelligentie wordt veel ingezet om datasystemen en netwerken te beschermen tegen digitale aanvallen en diefstal. Webwinkels gebruiken dan weer slimme algoritmes om klanten te verleiden tot de koop van zoveel mogelijk producten. 

Daarentegen lijkt WisdomTree een voorkeur te hebben voor producenten van halfgeleiders. Denk aan het in Eindhoven gevestigde NXP, dat bijvoorbeeld geavanceerde chips maakt die nodig zijn om een auto zelf te kunnen laten rijden. Verder zitten hier naast de grootste chipproducent ter wereld (TSMC) ook spelers als Astera Labs, Qualcomm, en Micron tussen. De chips van deze spelers zijn onmisbaar voor de datacenters en allerhande applicaties die voor de AI-rekenkracht zorgen.

Patenten leidend bij Xtrackers
Xtrackers gebruikt een heel andere – op het oog meer objectieve - systematiek om de AI-portefeuille op te bouwen. De Duitse fondsbeheerder volgt de Nasdaq Global AI and Big Data Index, die bedrijven selecteert op basis van de patenten die voor AI werden verkregen.

Het gaat hier volgens de aanbieder van het product om ‘succesvolle patenten’ op het gebied van bijvoorbeeld deep learning (zelflerende machines), image recognition (beeldherkenning) en cybersecurity. De aandelen in de index worden gewogen op marktkapitalisatie, met een maximum van 4,5 procent per effect.

Volgens gegevens van Nasdaq worden de meeste patenten aangevraagd in de categorie deep learning. Daarmee kunnen computersystemen met behulp van algoritmes en statistische modellen zichzelf aanleren om bepaalde taken uit te voeren. In dit segment heeft elektronica- en semiconductorbedrijf Samsung met het systeem Gauss een alternatief voor ChatGPT ontwikkeld. 

Alphabet zit eveneens in het mandje van de Xtrackers-etf. Het moederbedrijf van Google heeft veel patenten aangevraagd die verband houden met spraakherkenning. Het gaat hierbij onder andere om applicaties die geluidsopnames omzetten in tekst.

Door patenten als selectiecriterium op te nemen, komen niet alleen de standaardnamen bovendrijven. Zo heeft Bank of America een van de grootste wegingen (5 procent). De financiële instelling heeft naar eigen zeggen meer dan duizend AI-gerelateerde patenten. Het gaat hier bijvoorbeeld om chatbots die vragen van klanten beantwoorden of systemen voor data-analyse die worden gebruikt bij het optimaliseren van portefeuilles voor vermogensbeheerklanten.

Het nadeel van een methode die uitgaat van nieuwe patenten, is dat het vastleggen van een AI-uitvinding niet direct betekent dat die specifieke technologie ook zal zorgen voor hogere winsten en omzetten. Bovendien zijn kleinere bedrijven – met een beurswaarde van minder dan 500 miljoen dollar – uitgesloten van de index. Terwijl die kleine ondernemingen wellicht de volgende AI-kaskraker hebben ontwikkeld. De focus op patenten zorgt er wel voor dat de selectie van bedrijven constant in ontwikkeling is.

Sectorconcentratie
Door de redelijk hoge mate van subjectiviteit bij het samenstellen van de indices, zijn er aanzienlijke verschillen tussen de etf’s. Niettemin zijn alle drie de fondsen behoorlijk geconcentreerd, met minstens 70 procent van de portefeuille in de bredere technologiesector.

Het voorspellen van toekomstige beursrendementen is net zo ondoenlijk als de vraag beantwoorden wat kunstmatige intelligentie de wereld allemaal precies gaat brengen. De grote winnaars zouden uiteindelijk juist de bedrijven kunnen zijn die zelf niet direct actief zijn in de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie, maar die AI-toepassingen gebruiken om efficiënter te opereren.