Het aandeel ASML daalde op dinsdag 15 oktober in het laatste uur van de handel met 16 procent op die voortijdig door een technische fout – aldus ASML – naar buiten gestuurde set met cijfers. Woensdag kwam daar nog een koersdaling van 5 procent overheen. De grootse tegenvaller: de waarde van de orders die de chipmachinemaker binnenkreeg kwam uit op 2,6 miljard euro, terwijl analisten rekenden op ruim het dubbele, ongeveer 5,6 miljard euro. Het aandeel beleefde dinsdag de grootste koersdaling sinds 12 juni 1998.

Klanten bestelden het afgelopen kwartaal vooral een stuk minder chipmachines van de nieuwste generatie extreem ultraviolet-machines (EUV), zo bleek uit de cijfers. ASML heeft een monopolie op deze EUV-machines die met extreem ultraviolet licht nog fijnere structuren in de siliciumschijven kunnen branden. Voor deze “meest complexe machine op aarde” schreef het bedrijf slechts 1,4 miljard euro aan nieuwe orders bij (zie grafiek). Het analistengilde hield rekening met het dubbele.

Ook de bestellingen van minder geavanceerde diepe ultraviolet-machines (DUV) vielen tegen (1,2 miljard euro). De DUV-machines zijn het werkpaard van de chipindustrie en worden vooral naar China verscheept. ASML merkte bovendien op dat de omzet uit China zou kunnen dalen tot slechts 20 procent van de omzet in 2025, tegenover 47 procent in het afgelopen kwartaal. ASML zag dit jaar en in 2023 een sterke vraag vanuit China omdat Chinese bedrijven anticiperen op strengere Amerikaanse exportregels. De chipmachinemaker verwacht dan ook een normalisatie van de verkoop in 2025.

Tegenvallende vraag naar EUV-machines duwt de order-intake naar beneden

Bron: kwartaalverslagen ASML (net bookings), berekening VEB, bedragen in miljarden euro’s.

ASML moest door het lage bedrag aan nieuwe orders de outlook voor volgend jaar neerwaarts bijstellen. ASML-topman Christophe Fouquet denkt dat de omzet voor 2025 nu uit zal komen op 30 tot 35 miljard euro. Dat is lager dan de bandbreedte van 30 tot 40 miljard euro die het bedrijf uit Veldhoven zelf eerder hanteerde (analistenconsensus voor Q3-resultaten: 36 miljard euro).

In 2025 zullen de brutomarges ook zwakker zijn: ASML verwacht nu een marge tussen de 51 en 53 procent, waar de eerdere doelstelling van het management lag tussen de 54 tot 56 procent. “De margekrimp is het gevolg van lagere verkopen en uitstel van sommige EUV-bestellingen”, aldus cfo Roger Dassen. ASML denkt volgend jaar minder dan 50 EUV-systemen te verschepen en door dit lagere aantal moet het bedrijf de vaste kosten over minder chipmachines uitsmeren. Dat er volgend jaar relatief veel EUV-machines van de allernieuwste generatie (zogeheten High-NA) worden verkocht drukt ook de brutomarge (5 High-NA EUV-machines tegenover minder dan 50 Low-NA EUV-machines). Het feit dat er in 2025 daarnaast minder DUV-machines naar China worden verscheept, drukt verder de marges. De brutomarge op DUV-machines is hoger dan die op EUV-machines.

Intel en Samsung
Uit de cijfers blijkt dat, ondanks de sterke vraag naar AI-chips, het vooral de makers van zogeheten rekenchips (logic) zijn die het laten afweten (zie grafiek). Dit zijn de chips die nodig zijn voor innovatieve ontwikkelingen op het gebied van data-analyse, kunstmatige intelligentie, 5G-internet en zelfrijdende auto’s. De boosdoeners, zo valt op te maken uit de woorden van Fouquet, zijn Intel en Samsung. Naast TSMC zijn dit de twee belangrijkste EUV-klanten van ASML (zie kader).

Fouquet: “Binnen het segment rekenchips (logic) komt door concurrentiestrijd de vraag langzaam op gang bij bepaalde klanten. Sommige klanten hebben een aantal fabrieken stopgezet en dat zorgt voor veranderingen in de timing van de vraag naar chipmachines, met name EUV.” Hij voegde daaraan toe: “Terwijl er sterke ontwikkelingen zijn en het opwaarts potentieel in AI (kunstmatige intelligentie) blijft, duurt het herstel in andere marktsegmenten (denk aan het segment memory, met eindmarkten als auto’s, laptops, smartphones, red.) langer. Het lijkt er nu op dat het herstel meer geleidelijk verloopt dan eerder verwacht. De verwachting is dat dit in 2025 zal aanhouden, wat leidt tot voorzichtigheid bij klanten.”

Zwakke orderintake rekenchipmakers

Bron: kwartaalverslagen ASML (net bookings), berekening VEB, bedragen in miljarden euro’s.

De Amerikaanse chipfabrikant Intel maakte in september bekend dat het de bouw van een megafabriek in Maagdenburg, Duitsland, met ongeveer twee jaar uitstelt. De vertraging werd door Intel-topman Pat Gelsinger toegeschreven aan interne strubbelingen bij het bedrijf en een lager dan verwachte marktvraag. Naast Maagdenburg werd ook het project voor een chipfabriek in Polen voor twee jaar op pauze gezet.

Begin oktober verontschuldigde ook het bestuur van Samsung zich voor de opgelopen achterstand van het bedrijf. De Zuid-Koreaanse chipgigant heeft moeite om concurrenten, zoals SK Hynix en Micron, bij te benen bij het leveren van de meest geavanceerde HBM-geheugenchips (memory, Samsung is ook actief in logic). Ondanks Samsungs dominante positie in de geheugenmarkt worstelt het bedrijf met het op orde krijgen van de productie en zijn er kwaliteitsproblemen. Een nieuwe chipfabriek in de Amerikaanse staat Texas (Taylor) zou dit jaar openen, maar de opening werd in april uitgesteld naar 2026.
Bovendien kent de markt voor geheugenchips door de grotere afhankelijkheid van consumenten een sterk cyclisch karakter. Door de zwakke vraag naar telefoons, laptops en auto’s blijven de investeringen van geheugenchipmakers in nieuwe chipmachines achter.

Uitstel of afstel
Klanten van ASML zijn bezig met het bouwen van meer dan twintig nieuwe megachipfabrieken, van Japan tot de Amerikaanse staat Arizona. Meer dan de helft van de EUV- en DUV-systemen die bij ASML worden besteld, wordt uiteindelijk verscheept naar zo’n nieuwe fabriek. De andere helft van de systemen wordt besteld om in bestaande fabrieken capaciteit toe te voegen.

ASML herhaalde in het verleden meermaals dat het slechts een kwestie van tijd is voordat de orderintake weer versnelt. "Als we naar de plannen van enkele van onze grote klanten kijken, is het vrij duidelijk dat er de komende kwartalen aanzienlijke bestellingen moeten binnenkomen", aldus Dassen bij de presentatie van de eerstekwartaalcijfers in april. Zodra chipfabrikanten weer EUV-machines nodig hebben, is er ook maar één telefoonnummer dat ze kunnen bellen, zo was de strekking van het verhaal van de optimistische cfo.

Toch zijn beleggers steeds minder overtuigd van die lezing. De forse koersdaling laat zien dat er scheurtjes in deze storyline van ASML zitten. Als het werkelijk zou gaan om uitstel (en geen afstel), dan zou de koersimpact bij dergelijke derdekwartaalcijfers een paar luttele procenten zijn. Kennelijk wordt ingeprijsd dat de vraaguitval langer zal duren.

Hierbij helpt ook niet mee dat Dassen eerder optimistisch was over de orderintake in rest van het jaar. ASML had een goede staat van dienst in het verslaan van de verwachtingen. Beleggers waardeerden dat conservatisme en kenden ASML een premie toe op de beurskoers. Die positie lijkt het bedrijf nu een beetje kwijt.