Het is begin 2013 als ASML aankondigt dat vertrekkend topman Eric Meurice niet door één, maar twee president-directeuren wordt opgevolgd. Peter Wennink en Martin van den Brink krijgen vanaf dat moment samen de touwtjes in handen bij de chipmachinefabrikant.  

Beide heren lopen dan al jaren rond in de bestuurskamer en in de diverse cleanrooms van het alsmaar uitdijende bedrijfsterrein in Veldhoven. Wennink was tot die tijd de financieel directeur en begon in 1999 bij ASML. Van den Brink had als technologisch brein al een langere staat van dienst bij het bedrijf; de natuurkundige was al sinds de oprichting in 1984 aan ASML verbonden. De ongebruikelijke constructie met twee president-directeuren zei niet zozeer iets over de onvervangbaarheid van Meurice, maar meer over de nauwe band tussen de beide nieuwe voormannen. ‘Yin en yang’, zou een ASML-commissaris de beide bestuurders ooit hebben genoemd.  

Aan het einde van hun laatste ava, op woensdag 24 april, laat het duo schouder-aan-schouder de lofzang van president-commissaris Nils Andersen over zich heenkomen. Wennink breed glimlachend, Van den Brink ogenschijnlijk onberoerd. Maar tijdens Van den Brinks eigen slotwoord was de emotie in zijn stem toch even duidelijk hoorbaar.  

Nu gaat ASML weer terug naar één ceo. Fouquet kent, net als zijn voorgangers, het bedrijf van binnen en buiten. De 50-jarige natuurkundige erft een onderneming in goede financiële gezondheid. Inmiddels is de voor ASML belangrijke EUV-technologie marktbreed geaccepteerd. Maar er zijn nieuwe uitdagingen.  

Draai naar High-NA EUV 
Vertrekkend topman Wennink stelde tijdens de ava dat hij “niet stopt op het hoogtepunt, maar dat ASML nog niet halverwege is.” ASML denkt na de recordomzet van vorig jaar flink te kunnen blijven doorgroeien. Zo verwacht de chipmachinefabrikant in 2030 een omzet te halen van tussen de 44 en 60 miljard euro (2023: 27,6 miljard euro). ASML voorziet dat het in 2030 tussen de 65 en 80 EUV-machines naar klanten zal kunnen verschepen.  

Bovendien verwacht het bedrijf in 2030 ook 15 tot 30 EUV-machines van de allernieuwste generatie (High-NA) af te zullen leveren. Aan die allernieuwste chipmachine hangt een astronomisch prijskaartje van 350 miljoen euro per stuk, tegenover circa 170 miljoen euro voor de huidige EUV-machines. Maar over de snelheid waarmee chipfabrikanten als Intel, TSMC en Samsung daadwerkelijk willen overschakelen naar de nieuwe High-NA EUV-machines bestaat onder industrie-experts enige twijfel. Waar het Amerikaanse Intel met een snelle omarming de gok aandurft dat High-NA zowel in technisch als economisch opzicht al superieur is aan de huidige EUV-machines (in jargon Low-NA EUV), lijkt het Taiwanese TSMC juist te twijfelen.  

De VEB vroeg op de ava of het ASML-bestuur er vertrouwen in heeft dat High-NA ook nu al de juiste keuze is voor chipfabrikanten en, daarop voortbordurend, wat een eventuele tragere omarming van die nieuwe technologie door klanten zou betekenen voor ASML’s (financiële) doelstellingen in 2030.   

“Sommige klanten zijn extreem optimistisch over High-NA, andere klanten zijn terughoudender. Ik denk dat het een beetje een kwestie is waar die klanten zich met hun eigen bedrijf bevinden”, aldus ceo Fouquet. “De echte vraag is niet óf onze klanten het gaan gebruiken, maar hoeveel en hoe snel? De komende maanden - als klanten de High-NA EUV-machine in Veldhoven komen bekijken - zal de interesse in High-NA toenemen”, zo verzekerde Fouquet beleggers. 

Met dat wat cryptisch overkomende “waar klanten zich bevinden” zal Fouquet doelen op de uitgangspositie van Intel en TSMC. Zo maakte Intel jaren geleden de inschattingsfout te laat met EUV te beginnen. Die fout wil het niet nogmaals maken. Als gevolg van deze misser verloor Intel het technologisch leiderschap aan TSMC. Met de snelle omarming van High-NA EUV hoopt Intel weer leidend te worden.  

Volgens ASML maakt het voor de doelstellingen in 2030 niet (materieel) uit of klanten snel of langzaam op High-NA EUV overstappen. “Langzame adoptie doet er niet toe, want dan is het alternatief double patterning (chips moeten twee keer door de machines, red.) met Low-NA EUV. Dat betekent het verkopen van meerdere (goedkopere) Low-NA machines tegenover één (duurdere) High NA machine. Het is aan de klant”, zei Wennink. 

ASML haalt steeds meer omzet uit EUV-machines 

Bron: jaarverslagen ASML, midden bandbreedte omzetdoelen voor 2025 en 2030 zoals bekendgemaakt tijdens de investeerdersdag november 2022. Berekeningen VEB. Bedragen in miljarden euro’s. 

Geopolitieke strijd 
Naast de uitdaging om klanten te overtuigen van de noodzaak om de nieuwe High-NA machine aan te schaffen, wacht Fouquet ook de taak ASML uit de geopolitieke strijd tussen de Verenigde Staten en China te houden. De regering in Washington wil koste wat kost voorkomen dat de Chinezen over deze hoogwaardige technologie kunnen beschikken.  

ASML is dankzij zijn geavanceerde chipmachines verworden tot speelbal in een tech-oorlog tussen twee wereldmachten. Onder druk van de Amerikanen wil Nederland al enkele jaren geen exportvergunning afgeven voor de export van EUV-machines naar China. Sinds begin dit jaar mag ASML volgens de Nederlandse exportregels ook niet meer de oudere, meest geavanceerde DUV-immersiemachines (de TWINSCAN NXT:2050i en nieuwere immersiesystemen) aan China leveren. Deze immersiemachines van ASML zijn de werkpaarden van de chipindustrie.  

Maar voor politici in Washington gaan de nieuwe Nederlandse exportregels lang niet ver genoeg. De Amerikanen willen dat ASML ook niet langer het onderhoud en de updates van eerder geïnstalleerde machines uitvoert. Maar ook dergelijke beperkingen “zullen geen significant effect hebben op de doelstellingen voor 2025 en 2030, omdat het slechts een beperkt aantal Chinese fabrieken betreft”, aldus Wennink tijdens zijn laatste dienstuurtjes bij ASML.  

Ondertussen proberen de Chinezen zelf fabrieken te bouwen voor de productie van eigen lithografiemachines voor de fabricage van chips. Door een oudere technologie (self-aligned quadruple patterning, SAQP) toe te passen op DUV-machines zou China volgens mediabronnen mogelijk geavanceerde chips van 5 nanometer-kwaliteit kunnen maken, zonder dat daarvoor EUV-machines nodig zijn.  

“Wij zijn van mening dat 5 nanometer ook mogelijk is met behulp van multi-patterning DUV-technologie. Het voorbehoud dat we hierbij maken heeft te maken met de kosten. Als je dergelijke technologie naar grootschalige productie wil brengen, wordt het heel erg moeilijk”, aldus Fouquet in antwoord op de VEB. 

De kans dat China binnen afzienbare termijn chipmachines kan maken die kunnen concurreren met die van ASML is klein. Met de nieuwste High-NA EUV-techniek kunnen bovendien chips worden gemaakt die kleiner zijn dan 2 nanometer.

Veldhoven, Eindhoven 
Door de snelle groei van ASML zal het bedrijf de komende jaren flink moeten uitbreiden. Wennink beklaagde zich de afgelopen maanden over een verslechterend vestigingsklimaat in Nederland. Denk daarbij aan het afbouwen van een gunstige belastingmaatregel voor expats, maar ook krapte op de woningmarkt in Noord-Brabant. Van het ASML-personeel komt 39 procent uit het buitenland. 

Na berichten dat ASML lonkte naar het buitenland, ontwikkelde het kabinet onder de codenaam operatie Beethoven een plan om het tech-bedrijf in Nederland te houden. Het demissionaire kabinet kwam vervolgens in samenwerking met de regio Eindhoven met een pakket ter waarde van 2,5 miljard euro voor investeringen in onderwijs, kennis en de ruimtelijke infrastructuur.  

De VEB vroeg of de chipmachinemaker voldoende ruimte heeft om in Noord-Brabant te groeien en of er een plan B is. ASML liet weten dat het op de lange termijn graag in Veldhoven en de regio Eindhoven wil uitbreiden. “Natuurlijk hebben we een plan B, maar we breiden graag hier uit om wat Veldhoven en Eindhoven te bieden hebben”, zei cfo Roger Dassen. Deze week tekenden de gemeente Eindhoven en ASML een intentie-overeenkomst die een uitbreiding met enkele tienduizenden arbeidsplaatsen mogelijk moet maken.