De kleinere Amerikaanse banken zijn normaal gezien zelden in het nieuws, maar het afgelopen jaar is de aandacht voor deze instellingen flink toegenomen, een gevolg van de bankencrisis die in het voorjaar van 2023 voor veel opschudding zorgde. Doordat de rentes plots hard waren gestegen, werden de vele leningen met lagere rentes die banken op hun balansen hadden een stuk minder waard. De papieren verliezen daarop maakten beleggers onzeker: bij een liquiditeitsprobleem zouden deze banken de leningen voor veel minder te gelde kunnen maken dan voorheen.  

Niet alle banken hadden daar evenveel last van, maar in een land dat eind 2023 maar liefst 4.587 banken telde, zijn er altijd wel een paar rotte appels te vinden. Overigens is het aantal banken al jaren gestaag aan het dalen: in 2003 was het aantal instellingen dat het agentschap FDIC (verantwoordelijk voor het depositogarantiestelsel in de VS) onder zijn vleugels had, nog meer dan twee keer zo groot. Oorzaak daarvan zijn – naast de kredietcrisis van 2007 – de grote investeringen die nodig zijn voor de digitalisering van de sector.  

Banken staan of vallen bij de gratie van het vertrouwen van depositohouders, en het is duidelijk dat dit vertrouwen volledig verdwenen was bij Silicon Valley Bank. Die instelling stortte in op 10 maart 2023. Twee dagen later volgde de Signature Bank. Gekeken naar het balanstotaal, waren dat de grootste Amerikaanse bankenfaillissementen sinds de kredietcrisis.  

Toch was misschien wel het meest in het oog springende slachtoffer van de Amerikaanse bankencrisis buiten de VS te vinden: de onzekerheid op de markten over de gezondheid van de balansen van financiële instellingen zorgde ook voor het omvallen van het al langer wankele Credit Suisse, dat onder druk van toezichthouders bij het eveneens Zwitserse UBS werd ondergebracht. 

Op 1 mei 2023 ging ook de First Republic Bank ten onder. Het bedrijf werd overgenomen door JPMorgan Chase. Op die manier groeide Amerika's grootste bank toch nog verder: hoewel markttoezichthouders overnames door de grootste banken – die toch al gelden als too big to fail – blokkeren, ging de overheid wel akkoord met de redding, die de rust in de sector deed terugkeren. 

Met meer dan 3.700 miljard dollar is JPMorgan Chase een van de vier Amerikaanse consumentenbanken met een balanstotaal van meer dan duizend miljard dollar. Ook Bank of America 3.200 miljard), Citigroup (2.400 miljard) en Wells Fargo (1.900 miljard) hebben die status.  

Schandaal bij Wells Fargo 
Die laatste twee banken kwamen de afgelopen jaren voornamelijk negatief in het nieuws. Citigroup was lange tijd kleiner dan Wells Fargo, maar heeft een inhaalslag kunnen maken, met dank aan een schandaal waar Wells Fargo vanaf 2016 mee te maken kreeg.  

Jarenlang schreven duizenden Wells Fargo-werknemers klanten, zonder dat deze daar weet van hadden, in voor allerlei diensten, waardoor de cijfers van de bank beter leken en het personeel zijn quota haalde en hoge bonussen ontving. In totaal leverde dat 3,5 miljoen nepaccounts op, waar consumenten soms ook voor moesten betalen. De Federal Reserve nam in 2018 stevige maatregelen om een einde te maken aan wat het omschreef als het mismanagement binnen de bank: het balanstotaal van Wells Fargo mag pas weer boven het niveau van 2017 komen (1.950 miljard dollar) als de toezichthouder vindt dat de structurele problemen zijn opgelost.  

Het duurde lang voordat de bank de problemen serieus leek te nemen. Ceo Tim Sloan was, net als veel andere managers van Wells Fargo, aanvankelijk te optimistisch over de duur van de beperkingsmaatregel. De bank schatte in dat de limiet nooit langer dan een paar boekjaren zou bestaan. Dat was echter buiten de vasthoudendheid van de Federal Reserve gerekend: de situatie duurt ondertussen al ruim vijf jaar. Persbureau Bloomberg suggereerde in november vorig jaar op basis van bronnen binnen de bank dat de begrenzing van de balans in ieder geval nog tot het eerste kwartaal van 2025 zal bestaan. 

De problemen zijn een grote game changer voor Wells Fargo, dat in de nasleep van de kredietcrisis nog gold als een van de waardevolste financiële instellingen van de VS. De bank zat niet op grote schaal in de markt voor hypotheekleningen zoals de andere grootbanken, zodat de verliezen beperkt bleven. Ook was de bank niet zo actief met het begeleiden van beursgangen en het in de markt zetten van obligaties – waarnaar nog maar weinig vraag was in de directe nasleep van de crisis – en dat bleek Wells Fargo te helpen. 

Maar in de afgelopen jaren is alles omgedraaid: de ultralage rente zorgde ervoor dat banken nog maar weinig verdienden aan het traditionele consumentenbankieren, waarbij de inkomsten voornamelijk komen uit het renteverschil tussen het aantrekken en het uitlenen van geld. Juist door die lage rente waren de fusies, overnames en beursgangen rond de pandemie enorme winstmachines, waarin Wells Fargo dus niet meedeed. Andere nieuwe inkomstenbronnen voor banken, zoals de focus op vermogensbeheer waar JPMorgan bijvoorbeeld voor kiest, mist Wells. 

Ommekeer 
De vorige ceo, Sloan, moest in 2019 het veld ruimen en is vervangen door Charles Scharf. Onder hem lijkt het de goede kant op te gaan met Wells Fargo. Een van de toezichthouders die de bank nadrukkelijk onder het vergrootglas legde in de afgelopen jaren, de Office of the Comptroller of the Currency, maakte in februari bekend dat het vindt dat het bestuur van de bank voldoende heeft veranderd aan het verbeteren van de systemen. De balanslimiet is door de Federal Reserve opgelegd en verviel met het oordeel van de Comptroller dus nog niet, maar beleggers zagen het wel als een signaal in die richting: het aandeel steeg met 7 procent op de dag dat de toezichthouder met die aankondiging kwam. 

Overigens is de begrenzing niet alleen maar slecht voor de bank, zo denkt Moody's. Analisten van die kredietbeoordelaar schreven eerder dit jaar dat de focus die Wells Fargo nu heeft op consumentenrekeningen ervoor zorgt dat de grootbank relatief lage kosten heeft voor het aantrekken van kapitaal.  

Beleggers lijken het ook weer wat zonniger in te zien voor Wells Fargo. Het aandeel bereikte in 2020 een dieptepunt op iets meer dan 20 dollar, maar het bedrijf is op de beurs in het afgelopen jaar nadrukkelijk opgeklommen, naar een kleine 60 dollar per aandeel op het moment van schrijven.  

Te hoge ambities  
Een andere financieel dienstverlener die al jaren met problemen worstelt, is Citigroup. De bank uit New York is het product van een fusie tussen Citibank en verzekeringsmaatschappij Travelers Group en beloofde ten tijde van het samengaan, eind jaren 90, een wereldwijd leidende financiële instelling te worden op het gebied van consumentenbankieren, institutionele dienstverlening en verzekeringen. Dat is nooit waargemaakt, en vooral sinds de kredietcrisis, die de bank hard raakte, sukkelt Citi van reorganisatie naar reorganisatie en van schandaal naar schandaal. 

Een erfenis van de grootse ambities uit de vorige eeuw is dat de bank op meer buitenlandse markten actief is dan zijn belangrijkste concurrenten en daardoor geplaagd wordt door een gebrek aan controle en overzicht. In totaal is Citigroup in 160 landen actief, waarbij het onder meer in Azië en Zuid-Amerika grote consumententakken heeft. Die zorgen nauwelijks voor schaalvoordelen en maken de winst-en-verliesrekening uiterst volatiel, doordat er altijd wel één regio is waar een probleem optreedt. In het vierde kwartaal van 2023 zorgde de devaluatie van de Argentijnse peso bijvoorbeeld nog voor een omzetdaling met maar liefst 880 miljoen dollar. 

Tekenend voor de problemen waar Citi mee kampt, is dat de omzet nog altijd lager is dan die in 2010 was, en ook al jaren nauwelijks groei vertoont. De gezaghebbende bankenanalist Mike Mayo beschreef het fusiebedrijf Citigroup eens als een “twee decennia lopend experiment dat op ieder vlak mislukt is”. 

Verkeerde transacties 
Enkele in het oog springende incidenten hielpen Citi ook niet van het beeld af dat het bestuur de bank maar matig onder controle heeft. Zo maakte een medewerker in 2019 per ongeluk 900 miljoen dollar in plaats van 9 miljoen dollar over naar een aantal hedgefondsen, wat voor langdurige en breed uitgemeten rechtszaken zorgde. In 2022 veroorzaakte een handelaar van Citigroup een flash crash op de Europese beurzen door per ongeluk een te grote order in te leggen.  

Nadat verschillende ceo’s er niet in slaagden de bank verder te brengen, werd Jane Fraser in 2021 aangesteld als de hoogste manager. Zij kondigde aan de bank te “verversen”. Bij haar aantreden stelde ze: “Ik ga niet kijken naar wat er fout is, maar ik ga kijken naar wat Citi gaat zijn in de toekomst en wat er wel werkt.” Het oplossen van problemen met toezichthouders, die de risicobeheersing bij de bank ondermaats achtten, was een belangrijke eerste taak, de bank transformeren een tweede.  

Reorganisatie 
Frasers belangrijkste stap daartoe kondigde ze begin 2024 aan. Citi gaat de komende drie jaar zo’n 20.000 arbeidsplaatsen schrappen, 10 procent van het totaal. Een Mexicaanse tak, die voor verschillende problemen met de toezichthouders zorgde, zal worden verkocht. Ook kwamen er plannen om de managementstructuur te versimpelen.  

Net als veel beleggers – het aandeel steeg tussen begin november 2023 en begin maart 2024 met ongeveer 45 procent – is ook bankenanalist Mike Mayo positiever over Citigroup. Met een versimpelde organisatie wordt de bank volgens hem een stuk efficiënter en winstgevender, zo schreef hij begin dit jaar, waarbij hij het koersdoel omhoog bijstelde naar 70 dollar.  

Vrees voor Goldman 
Het leek er even op dat de Amerikaanse bankensector te maken zou krijgen met stevige concurrentie van Goldman Sachs. De zakenbank, die zich nooit eerder op de markt van bankdiensten voor particulieren begaf, stak veel geld in een eigen consumentenbank onder de naam Marcus. Ook nam het een kredietverstrekker voor particulieren over, GreenSky. De aankondiging van een Goldman Sachs-creditcard, in samenwerking met Apple, werd door de andere banken eveneens met enige vrees bekeken.  

De dreiging bleek echter weinig om het lijf te hebben. Het opzetten van een bank voor particulieren bleek toch te hoog gegrepen: Goldman Sachs schreef miljarden af op het inmiddels verkochte GreenSky. Begin vorig jaar stond topman David Solomon uiterst nederig op het podium tijdens een persconferentie voor analisten en journalisten. Hij gaf toe dat hij fouten had gemaakt met de inzet op consumentenbankieren. 

De uitdagers 
Een resterende dreiging voor de status van de huidige grootbanken zou eerder uit de laag van net wat kleinere banken moeten komen. Waar de vier grootmachten weten dat hun overnameplannen nooit geaccepteerd zullen worden door de toezichthouders, lijkt er nog wel ruimte voor consolidatie in de laag van zo’n 25 middelgrote banken die met een balanstotaal van tussen de 100 miljard en 1.000 miljard dollar net achter hen zitten. 

In die categorie waren er de afgelopen jaren al wel een paar acquisities: PNC nam bijvoorbeeld de Amerikaanse tak van het Spaanse BBVA over, terwijl Capital One in februari de overname van het creditcardbedrijf Discover Financial aankondigde. 

Grotere buffers 
Onzekerheid is er nog wel rond de invoer van de recentste regels van het Bazel-comité voor bankentoezicht. Amerikaanse toezichthouders kwamen afgelopen zomer met voorstellen die neerkomen op een relatief strikte interpretatie van de Bazelse richtlijnen. Dat zou betekenen dat banken veel grotere veiligheidsbuffers aan moeten houden. Een stevige lobby vanuit de bankensector – inclusief reclameboodschappen tijdens American Football-wedstrijden – lijkt succes te hebben, want zelfs Federal Reserve-voorzitter Jerome Powell liet al doorschemeren dat de toezichthouders de regels aanzienlijk zullen afzwakken.  

Die afzwakking zou vooral goed nieuws zijn voor Wells Fargo, dat door het grote belang van leningen aan consumenten en kleine bedrijven relatief hard geraakt zou worden door de voorgestelde regels. Analisten wijzen erop dat een einde aan de onzekerheid die nu al drie kwartalen boven de markt hangt over de nieuwe regels, in ieder geval goed nieuws kan zijn voor de bankensector.