38.915. Een getal dat in het geheugen van menig Japanse aandelenbelegger is gegrift. Het was de hoogste slotstand aller tijden van de Nikkei 225, de belangrijkste Japanse aandelenindex. Deze staat nog maar een paar procent onder dit recordniveau uit 1989.  

Het record stamt uit een tijd waarin de Japanse industrie, onder aanvoering van bedrijven als Toyota, Nippon Steel en het destijds meest waardevolle bedrijf ter wereld, de Industrial Bank of Japan, de wereld veroverde. Japanse aandelen stegen zo hard dat ze op enig moment 45 procent van de totale beurswaarde van alle beursgenoteerde bedrijven ter wereld uitmaakten. Daarna volgde een diepe crisis, mede door het knappen van een vastgoedbubbel. De jaren 90 worden daarom in Japan het “verloren decennium” genoemd.  

Toen kwam premier Shinzo Abe in 2012 aan de macht en werd Abenomics uitgerold. Dit plan moest de economische groei aanzwengelen door monetaire verruiming door de Japanse Centrale Bank (onder meer door het opkopen van obligaties en aandelen), extra overheidsuitgaven en structurele hervormingen. 

Voor beursgenoteerde bedrijven moest het creëren van aandeelhouderswaarde centraal komen staan. Zo zijn er nieuwe regels in het leven geroepen op het terrein van goed ondernemingsbestuur (corporate governance) die aandeelhouders meer inspraak gaven. Een voorbeeld was dat er meer onafhankelijke commissarissen moesten komen, in plaats van insiders.  

En vorig jaar kregen alle beursfondsen met een notering aan de Tokyo Stock Exchange een opmerkelijke brief van de nationale beursuitbater. Bedrijven met een beurswaarde die lager lag dan de totale waarde van de bezittingen minus de schulden, moesten met een plan komen om zo spoedig mogelijk weer boven de boekwaarde te noteren.  

Dan is natuurlijk de vraag of dit zware geschut positief heeft uitgewerkt. Als de balans moet worden opgemaakt, dan is het resultaat toch teleurstellend. Zo was het rendement op het eigen vermogen (ROE) van de MSCI Japan over 2023 nog nagenoeg hetzelfde als tien jaar geleden. Toch waren de koersresultaten - in Japanse yen - de afgelopen jaren wel positief. Beleggers lopen hiermee wellicht al wat vooruit op het moment dat de Japanse bedrijven echt met betere prestaties komen.  

1. Welke etf’s zijn er te koop? 
Voor wie wil beleggen in Japanse aandelen zijn er exchange traded funds (etf’s), ook bekend als trackers. Die schaduwen allemaal passief een beursindex, maar ze zijn er in vele smaken. Zo zijn er fondsen die zich richten op zogeheten small caps, die een mandje duurzame bedrijven volgen of alleen beleggen in bedrijven uit de hoofdgraadmeter, de Nikkei-index. In deze analyse nemen we marktkapitalisatie-gewogen Japanse etf’s onder de loep (zie kader).  

Bovendien zijn de onderstaande trackers geselecteerd op basis van verhandelbaarheid voor Nederlandse beleggers, fondsomvang én hebben de fondsen een fysieke structuur (er wordt daadwerkelijk belegd in de onderliggende aandelen).   

Beleggers kunnen kiezen uit indexfondsen die wel of juist niet het valutarisico – door fluctuaties van de Japanse yen - afdekken. De laatste jaren is deze keuze van grote invloed geweest op het resultaat (zie vraag drie). 

Bij de etf’s waarbij het valutarisico niet wordt afgedekt, waaronder die van aanbieders iShares en Amundi, zijn de jaarlijkse kosten (0,13 procent) het laagst. Een belegger heeft de keuze tussen de variant die het ontvangen dividend uitkeert aan de bezitter van de etf of automatisch herbelegt in de onderliggende bedrijven die in het indexfonds zijn opgenomen.  

Om het valutarisico af te dekken moet de uitgevende instelling extra (derivaten)transacties doen. Het is daarom niet verwonderlijk dat deze fondsen duurder zijn. De etf van iShares met jaarlijkse lopende kosten (beheerkosten en kosten gemaakt voor transacties binnen het fonds) van 0,64 procent valt echter in negatieve zin op. Kiezen voor de fondsen van Vanguard (kosten 0,24 procent) of SPDR (kosten 0,17 procent) kan een flinke besparing opleveren. 

Meer spreiding 
Verder is er een verschil tussen de etf’s die een index volgen van FTSE (het fonds van Vanguard) of van MSCI (alle overige etf’s in onderstaand overzicht). Beide indices volgen de prestaties van de grootste aandelen op de Japanse beurs en hebben niet verwonderlijk ook dezelfde namen als grootste posities.  

De index van FTSE heeft wel een portefeuille met meer spreiding: ruim 500 aandelen tegenover de 225 uit de MSCI Japan. Het verschil zit in het feit dat de index van FTSE ook nog een groot aantal small- en midcap-aandelen bevat. Bij de index van FTSE vertegenwoordigen deze pak hem beet 300 extra aandelen ongeveer 12 procent van de totale waarde. 

Een nadeel van de beschikbare Japan-etf’s is dat ze allemaal buiten Nederland zijn gevestigd. Hierdoor hebben Nederlandse particuliere beleggers te maken met dividendlekkage. Japan heeft een dividendbelasting van zo’n 20 procent, die dus niet wordt teruggevorderd door de etf-aanbieders. Op basis van een dividendrendement van 1,5 procent verliest een belegger zo 0,3 procent aan belasting (20 procent van 1,5 procent). 

Een overzicht van de beschikbare Japan-etf’s 

Naam	ISIN	Jaarlijkse lopende kosten	Fondsgrootte (miljoenen euro’s)	Dividend	Website
Amundi MSCI Japan UCITS ETF	LU1781541252	0,13%	380	Herbeleggend	Link
iShares MSCI Japan UCITS ETF	IE00B02KXH56	0,13%	899	1,44%	Link
Xtrackers MSCI Japan UCITS ETF	LU0274209740	0,22%	2450	Herbeleggend	Link
Vanguard FTSE Japan UCITS ETF (EUR Hedged)	IE00BFMXYY33	0,24%	2590	Herbeleggend	Link
SPDR MSCI Japan UCITS ETF (EUR Hedged)	IE00BZ0G8C04	0,17%	427	Herbeleggend	Link
iShares MSCI Japan UCITS ETF (EUR Hedged)	IE00B42Z5J44	0,64%	701	Herbeleggend	Link

Bron: uitgevende instellingen 

2. Waar krijgt een belegger precies blootstelling aan? 
De beurs in Tokio wordt gedomineerd door bedrijven uit de Japanse maakindustrie. Vooral de voertuigbouwers en elektronicaconcerns maken de dienst uit in de MSCI Japan. De sectoren industrie en luxe consumptiegoederen – waar de autobouwers onder vallen – vertegenwoordigen gezamenlijk 40 procent van de waarde van de MSCI Japan.  

Toyota voert met een weging van ruim 5 procent de MSCI Japan aan. In de wereldwijde automobielsector heeft alleen Tesla - met een beurswaarde van 580 miljard dollar - een hogere beurswaarde dan Toyota (omgerekend 320 miljard dollar). Naast Toyota komen bekende autofabrikanten en motorproducenten als Honda, Yamaha en Nissan voor in deze Japanse index. 

Sony – alom bekend van zijn camera’s, mobiele telefoons en spelcomputers - is met een weging van 3 procent de tweede positie uit de MSCI Japan. In het elektronicahoekje komen we ook nog namen tegen als Nintendo (spelcomputers) en Hitachi (onder andere gereedschap). Zelfs in een tijd waarin veel mensen gebruikmaken van een camera op hun mobiele telefoon, hebben de van oorsprong traditionele cameramakers Canon en Fujifilm nog een plekje in de top 50 van grootste Japanse bedrijven. 

De Japanse handelsmaatschappijen - sogo shosha in het Japans - spelen ook een rol van betekenis. Dit zijn grote conglomeraten die zich bezig houden met tal van activiteiten. Van de import van goederen tot mijnbouw en de automobielindustrie, allemaal onder één dak. Niemand minder dan Warren Buffett was zo enthousiast dat hij een belang nam in vijf van deze bedrijven. 

Mitsubishi Corporation is met een weging van 1,6 procent de grootste handelsmaatschappij. Het concern is niet te verwarren met de bank Mitsubishi Financial (2,7 procent weging in de MSCI Japan) en autobouwer Mitsubishi Motors.  

De top 10 grootste posities uit de MSCI Japan 

Naam	Weging
Toyota	5,7%
Sony	3,3%
Mitsubishi Financial	2,7%
Tokyo Electron	2,4%
Keyence	2,3%
Shin Etsu Chemical	1,9%
Hitachi	1,9%
Sumitomo Mitsui Financial	1,8%
Mitsubishi Corp	1,6%
Recruit Holdings	1,6%

Bron: Bloomberg 

3. Wat zijn de rendementen van Japanse aandelen? 
De Japanse Nikkei 225 bereikte in 1989 de recordstand van 38.915 punten. Daarna volgde een langdurige daling die duurde tot in 2009, met een indexstand die uiteindelijk een bodem zou bereiken van ongeveer 7.000 punten. In die tijd had Japan achtereenvolgens te kampen met een vastgoedcrisis, het knappen van de internetbubbel en de mondiale kredietcrisis. Vanaf 2012 werd het herstel op de Japanse beurs ingezet.  

De Japanse centrale bank startte een opkoopprogramma van zowel obligaties als aandelen. Hierdoor verdrievoudigde de balans van de centrale bank tussen 2012 en 2020. Ook de overheidsuitgaven stegen aanzienlijk. De staatsschuld als percentage van het bruto binnenlands product (bbp) steeg van 220 procent in 2012 naar meer dan 260 procent in 2022. In geen land ter wereld is dat percentage hoger. 

De index wist in die periode flink te stijgen en momenteel staat er voor de Nikkei 225-index een stand van meer dan 36.000 punten op het bord. 

De oude top uit eind 1989 komt weer in zicht voor de Nikkei 225 

Bron: Bloomberg. Puntenstand van de Nikkei 225 

Ondanks de groene koersborden in Tokio, hebben lang niet alle beleggers geld verdiend aan de Japanse beurs. Een factor van belang was de verzwakkende yen; daar hadden buitenlandse beleggers veel last van. 

De Japanse index waarbij het valutarisico wordt afgedekt heeft sinds begin 2022 in totaal bijna 35 procent opgebracht. Voor de MSCI Japan zonder valutahedge – in euro’s uitgedrukt – was dat wel anders, die leverde over dezelfde periode maar net iets meer dan 6 procent op. De gedaalde Japanse yen heeft beleggers uit de eurozone dus vrijwel hun hele rendement gekost. 

De waarde van de yen en de prestaties van Japanse bedrijven kunnen werken als communicerende vaten. Een dalende yen is gunstig voor de (per saldo) exporterende bedrijven: een yen kost minder in bijvoorbeeld euro’s, waardoor Japanse producten voordeliger worden. Aangezien netto-exporterende bedrijven de Japanse beurs domineren kan dat - in yen - een positief koerseffect geven. Tegelijkertijd wordt deze koerswinst gemeten in euro’s weer tenietgedaan vanwege de zwakkere yen. 

Zwakkere yen decimeert het rendement voor de Europese belegger in de MSCI Japan  

Bron: Bloomberg. Cumulatieve rendementen in euro’s – inclusief herbelegde dividenden – in procenten  

Het verschil tussen de Nikkei en MSCI Japan

De Japanse Nikkei 225 wordt gezien als de belangrijkste graadmeter voor de prestaties van de Japanse beurs, maar toch zijn er maar weinig etf’s die deze index volgen.   Net als bijvoorbeeld de Amerikaanse Dow Jones is de Nikkei namelijk een prijsgewogen-index. Dit betekent dat van elk bedrijf uit de index één aandeel is opgenomen. Hierdoor bepaalt de koers van het aandeel en niet de marktkapitalisatie van het bedrijf (koers maal aantal uitstaande aandelen) de weging in de index.   Ter illustratie: als de AEX-index op basis van deze methode zou worden samengesteld, zou Adyen bij een koers van 1.200 euro per stuk een veertig keer zo zware weging krijgen als Shell (een koers van 30 euro). Dat is nogal uit balans. Want op basis van marktkapitalisatie heeft Shell een weging van 15 procent en Adyen 4 procent. Veel etf’s volgen daarom een marktkapitalisatie-gewogen index.  Indexbouwer MSCI volgt de prestaties van de grootste Japanse aandelen. Net als de Nikkei 225 bevat de MSCI Japan 225 aandelen. In het geval van de MSCI Japan bepaalt de marktkapitalisatie (aangepast voor de free float, het aantal vrij verhandelbare aandelen) die weging in de index. De grootste bedrijven hebben bij de index van MSCI de zwaarste weging.