1. Wat heeft de toezichthouder in de VS besloten? 
De manier waarop het besluit van de toezichthouder werd aangekondigd was tekenend voor de controverses die de cryptowereld kenmerken. Op dinsdagavond kwam er een bericht van toezichthouder Securities Exchange Commission (SEC) op platform X: “vandaag geeft de SEC goedkeuring voor de notering van bitcoin-etf’s aan alle gereguleerde beurzen”.  

De bitcoin-koers maakte een sprong, maar kort daarna werd dit bericht verwijderd. Het zou gaan om een hack. Een dag later kwam alsnog het officiële besluit naar buiten.  

De goedkeuring had een lange aanloop. Ruim een decennium geleden werden al de eerste verzoeken van kleine vermogensbeheerders ingediend om bitcoin-etf’s te mogen lanceren. De toezichthouder hield lang zijn poot stijf. Cryptovaluta zouden te gevoelig zijn voor marktmanipulatie.  

In augustus kwam de game changer. Toen oordeelde de rechtbank dat de SEC ten onrechte de bitcoin etf-aanvraag van aanbieder Grayscale Investments had afgewezen. De toezichthouder moest toen – waarschijnlijk tandenknarsend (zie vraag 5) – accepteren dat het bitcoins zou moeten categoriseren als een beleggingscategorie.  

2. Wat gebeurde er met de prijs van bitcoin? 
Dat het besluit al enige tijd in de lucht hing, is duidelijk aan de koers van bitcoin af te lezen. De goedkeuring was – in feite – al ingeprijsd, want vanaf september maakte de cryptomunt al een flinke rally. In het kielzog van bitcoin stegen veel andere crypto’s mee. 

De huidige koers van de bitcoin van circa 47 duizend dollar is nog ver verwijderd van de recordstand van 67 duizend dollar uit 2021. Daarna kwam de zogenaamde crypto winter, een periode van scherpe dalingen in cryptoland. Een jaar geleden stond er voor bitcoin nog een koers van ongeveer 17 duizend dollar op de borden. 

Het is zeker niet de eerste keer dat de bitcoin meer dan gehalveerd is na een periode van sterke stijgingen. Ook in 2018 en 2020 ging de grootste cryptomunt door het putje. 

Het geeft eens te meer aan dat liefhebbers van cryptovaluta tegen een stootje moeten kunnen.  

Het stuiterende koersverloop van bitcoin in beeld 

Bron: Bloomberg. Het koersverloop van bitcoin in US Dollar. 

3. Wat betekent het fiat van de SEC voor beleggers in bitcoin?  
In de media was veel aandacht voor de goedkeuringsstempel van de SEC. Maar voor beleggers waren er al legio mogelijkheden om te beleggen in bitcoin.

Zo is het al enkele jaren mogelijk om futures op bitcoin te verhandelen via de gerenommeerde derivatenbeurs CME. Sterker, etf’s die op basis van bitcoin-futures de koers van de meest bekende cryptomunt proberen na te bootsen, mogen al worden aangeboden aan Amerikaanse beleggers. Deze zogenaamde synthetische etf’s waren wel toegestaan door de SEC met het idee dat derivatenmarkten wél gereguleerd worden, namelijk door collega-toezichthouder CFTC.  

Uiteraard was het ook mogelijk om via verschillende platforms direct bitcoins aan te kopen. Maar in de slecht gereguleerde cryptowereld worden de basis veiligheidsprincipes lang niet altijd serieus genomen. 

Denk daarbij aan het faillissement van cryptobeurs FTX (zie link). Daarnaast kunnen cryptomunten gevoelig zijn voor hacks, en is herhaaldelijk gebleken dat particulieren makkelijker geld kunnen overmaken naar cryptobrokerplatforms dan dat ze het terug kunnen boeken. Ook zijn er horrorverhalen van mensen die hun wachtwoord zijn vergeten en daardoor niet meer in hun digitale wallets komen waar de bitcoins zijn opgeslagen. 

Maar vanaf deze week mogen etf-aanbieders in de VS dus ook passieve beleggingsproducten aanbieden die onderliggend direct in bitcoins beleggen.   

Nu staan elf aanbieders in de startblokken om hun bitcoin-etf’s naar de beurs te brengen. Het gaat hier om de grote namen uit de financiële wereld als BlackRock, Fidelity, Franklin Templeton en VanEck. De eerste fondsen zijn nu al verhandelbaar via de New York Stock Exchange en NASDAQ. 

Prijzenslag 
Schaal is cruciaal in de wereld voor passief beleggen, en dat is bij bitcoin-etf’s niet anders. De aanbieders stunten dus met tarieven om snel zo veel mogelijk kapitaal van beleggers binnen te hengelen. Zo laat BlackRock, de grootste vermogensbeheerder ter wereld weten dat het voor dit jaar de vergoeding op de bitcoin-etf omlaag schroeft. 

Een rondgang langs de verschillende aanbieders laat zien dat de meeste bitcoin-etfs tussen de 0,2 procent en 0,8 procent aan kosten in rekening (zullen gaan) brengen.  

4. Welke bitcoin ETN’s zijn voor particulieren beschikbaar in Nederland? 
Het is de vraag of Nederlandse crypto-beleggers zullen profiteren van de lage kosten voor fysieke crypto-etf’s in de VS. Er is allerlei regelgeving die mogelijk voorkomt dat deze producten hier aangeboden mogen worden.  

Zo schrijven Europese regels omtrent financiële producten (Undertakings Collective Investment in Transferable Securities, afkorting UCITS) voor dat het onderpand van etf’s een bepaalde maximale blootstelling mag hebben aan één individuele belegging (meer informatie via deze link). Ook speelt de Priips-regelgeving nog steeds een rol (zie deze link). 

In Nederland en Europa lagen al wel zogenaamde etn’s – exchange traded notes – die bitcoins volgen op het schap. Het einddoel van een etn en etf is het hetzelfde – de prijs van een belegging volgen – maar in structuur zitten ze toch wat anders in elkaar.  

Een belegger in een etn belegt feitelijk in schuldpapier dat is uitgegeven door de uitgevende instelling.   

Die schuld is door onderpand van bitcoins gedekt bij een externe bewaarder, bij aanbieder BlackRock is dat bijvoorbeeld het platform Coinbase. De prijs van het schuldpapier zou in theorie moeten meebewegen met de waarde van de bitcoins die als onderpand bewaard wordt.    

Uitgevers van etn’s vermelden op hun website hoeveel bitcoins bij de bewaarder worden aangehouden en hoe groot het deel van een bitcoin is dat door één etn wordt vertegenwoordigd. De praktijk laat zien dat de etn’s de bitcoinprijs redelijk nauwgezet weten te volgen. Op papier is dichtgetimmerd dat in extreme scenario’s – waarin bijvoorbeeld de etn-aanbieder en bewaarder omvallen – de belegger kort en wel aanspraak blijft maken op de bitcoins die worden bewaard. Maar of aanbieders deze belofte kunnen inlossen als de wereld echt in brand staat, zal moeten blijken. 

Te koop 
In het onderstaande overzicht zijn de bitcoin-etn’s opgenomen die voor Nederlandse beleggers beschikbaar zijn en die de grootste waarde vertegenwoordigen.   

Bron: Key information documents van de uitgevende instellingen 

Allereerst valt op dat de kosten veel hoger liggen dan in de VS. En de fondsen van ETC Group en 21Shares springen er in negatieve zin uit met respectievelijk 2,2 procent en 1,5 procent aan jaarlijkse kosten.  

Deze twee uitgevers zeggen wel dat ze hun fondsen CO₂-neutraal aanbieden, bijvoorbeeld door bomen te planten die de uitstoot compenseren die bitcoins veroorzaken (dat vergt veel rekenkracht en capaciteit van servers). Beleggers zien dat wel gelijk terug in de kosten van de fondsen. De andere etn’s worden met jaarlijkse kosten van circa één procent aangeboden. 

Op het gebied van de structuur verschillen de geselecteerde etn’s niet. Alle vijf volgen de koers van bitcoin door via de eerdergenoemde leningconstructie de cryptomunten fysiek aan te houden. De etn’s zijn dus niet samengesteld op basis van bijvoorbeeld futures of andere derivaten. 

5. Zijn de risico’s van bitcoin verminderd na de introductie van ETN’s? 
De voorzitter van de SEC, Gary Gensler, vatte het een paar dagen geleden nog zo samen: “beleggingen in cryptovaluta blijven zeer risicovol.”  

In meerdere berichten op X somde Gensler deze risico’s op. Hij verwees onder andere naar de volatiliteit van cryptomunten, faillissementen van platforms en waarschuwde voor “oplichters” die piramidespelen aanbieden gebaseerd op crypto’s. Om nog maar te zwijgen over witwaspraktijken en de enorme impact op het milieu.  

Goedkeuringstempel van de SEC of niet; de bitcoin blijft een zeer risicovolle belegging, al dan niet via een fysieke etf. In tegenstelling tot aandelen (dividend) of obligaties (coupons) levert een bitcoin een belegger geen kasstromen op. Dit maakt het lastig op basis van fundamentele methodes – bijvoorbeeld het contant maken van toekomstige kasstromen – een waardering te plakken op cryptobeleggingen.   

De VEB blijft de ontwikkelingen omtrent cryptovaluta in ieder geval onverminderd kritisch volgen (zie link voor eerder artikel en hier voor de column van VEB-directeur Gerben Everts die eerder verscheen).