Ahold Delhaize is op zijn beurt de grote inspiratiebron geweest voor het begrip graaiflatie. U weet wel, dit bedrijf let op de kleintjes door ze maximaal uit te knijpen. De kruidenier waagt het om gestegen kosten volledig op het bordje van de hulpeloze klant te leggen. Niet de consument of uitgeknepen werknemer, maar de aandeelhouder is daar koning. 

In onze kapitalistische hel regeert – vanzelfsprekend – Shell. Tientallen miljarden extra winst vorig jaar dankzij torenhoge gas- en olieprijzen, vooral door het oorlogsleed in Oekraïne. Daarnaast blijft Shell natuurlijk hoofdverantwoordelijk voor de klimaatramp en de aanstaande ondergang van mensheid en aarde. 

Overheden grijpen in. Italië gaat banken extra belasten voor de overwinsten. Ook in Nederland liggen de banken sinds de kredietcrisis aan de ketting en betalen zij extra bankbelasting. Plus torenhoge boetes wanneer ze ondanks duizenden extra werknemers tekortschieten in witwasbestrijding, voorheen een overheidstaak. Wat de verderfelijke oliemaatschappijen betreft: de VN en de meeste Europese landen willen hun immorele, excessieve winsten afromen. 

Kleine nuancering. Niet alleen kan het geen kwaad dat juist banken wat meer spek op de ribben hebben, maar zij zullen net als iedere andere beursgenoteerde onderneming economisch moeten renderen door meer winst te maken dan de kapitaalkosten. Dat laatste geldt ook voor Shell. Zodra je het hebt over miljarden, lijkt het al snel te veel. Maar als de jaarlijkse twintig miljard dollar aan investeringen resulteren in slechts een paar miljard dollar kasstroom, kun je beter de tent sluiten. Het is daarnaast niet ieder jaar feest. En klanten mogen vinden dat ze tientallen procenten te veel betalen, maar Aholds marge is slechts 4 procent. 

Bovenal zullen eventuele overwinsten tijdelijk blijken wanneer deze de concurrentie aanwakkeren en klanten overstappen. 

Sommige overheidsmaatregelen om winsten opnieuw te belasten zijn misschien begrijpelijk, maar belemmeren een gezonde marktwerking. Als ooit de extra belastingopbrengsten (moeten) worden gebruikt om ondernemingen met te weinig winst te redden, is de ondermijning voltooid.

Errol Keyner is adjunct-directeur van de VEB