Robot Atlas is ongeveer 1 meter 50 lang en kan zelfstandig situaties beoordelen en oplossingen bedenken. Als een bouwvakker Atlas vanaf de steiger inseint dat hij zijn gereedschapstas is vergeten, zoekt Atlas de tas, brengt eigenhandig een loopplank aan om het hoogteverschil tussen de grond en een steiger te overbruggen en klimt daarna via de steiger omhoog om de tas af te leveren. Vervolgens springt hij met een sierlijke salto weer naar beneden.

Zelfs voor YouTube-kijkers die regelmatig de gelikte promovideo’s van de Amerikaanse robotbouwer Boston Dynamics volgen, was de nieuwste Atlas-video een eyeopener. De robot die een paar jaar terug nog regelmatig omkukelde en zich houterig voortbewoog zoals C-3PO uit Star Wars, beweegt nu losjes vanuit de heupen, huppelt soepel de trap op en af en landt na een salto weer feilloos op de voeten. Atlas is lang niet het enige sterke robotstaaltje van de afgelopen jaren. In alle uithoeken van de wereld zijn er imponerende voorbeelden te vinden van zeer geavanceerde robots die allerhande gecompliceerde, precieze of gevaarlijke handelingen kunnen verrichten.

Productierobots
Hoe intrigerend of beangstigend dergelijke humanoïde robots ook zijn: de grote markt op robotics-gebied ligt toch vooral in industriële toepassingen: denk hierbij aan productierobots in fabrieken die foutloos, onvermoeibaar en stoïcijns autocomponenten aan elkaar lassen, groenten sorteren, pijpleidingen inspecteren of producten verpakken.

De International Federation of Robotics becijferde dat er in 2021 wereldwijd 3,5 miljoen industriële robots actief waren, vooral in de electronics-industrie, de auto-industrie en in de machinebouw. Alleen al in dat jaar kwamen er meer dan 500.000 geïnstalleerde robots bij. Per jaar groeide het aantal geïnstalleerde robots tussen 2016 en 2021 met 14 procent.

Om het begrip robot wat duidelijker af te bakenen: in de cijfers van de IFR gaat het louter om robots die voldoen aan de definitie van de International Standards Organization (ISO): een automatische, programmeerbare manipulator met drie of meer assen, die voor meerdere toepassingen inzetbaar is. We hebben het dus over de eenarmige industriële robots die je bijvoorbeeld aantreft in autofabrieken en aanverwante robots. Drones, zelfrijdende auto’s, slimme software en kunstmatige intelligentie tellen in het rapport niet mee.

Groeimarkt
Het zal met een dergelijke groei niet verbazen dat ook in de komende jaren de vooruitzichten voor de robot-industrie uitstekend zijn. Volgens een raming van het Canadese onderzoeksbureau Precedence Research groeit de robotmarkt wereldwijd door van 89,27 miljard dollar in 2022 naar 225,6 miljard in 2030. Er zijn veel rapporten over de toekomst van de robotics-markt beschikbaar en de ramingen lopen flink uiteen. Dat heeft alles te maken met hoe breed of juist hoe specifiek de robotmarkt gedefinieerd wordt. Maar vrijwel elk onderzoek, van bouwrobots via servicerobots tot medische robots, ziet de nabije toekomst zeer zonnig in, met jaar op jaar dubbelcijferige groei.

Die groei op de robotmarkt heeft vooral te maken met twee ontwikkelingen: allereerst komen er uit andere markten steeds meer nieuwe technieken beschikbaar die ook voor de robotmarkt bruikbaar zijn. De ontwikkelingen op het gebied van artificial intelligence gaan razendsnel, maar ook sensoren en beeldherkenning worden steeds beter doordat er bijvoorbeeld in de auto-industrie veel onderzoek wordt gedaan rondom autonomous driving. Een gevolg daarvan is dat robots nu makkelijker veilig kunnen worden ingezet dicht bij plekken waar mensen werken (cobots) in plaats van dat ze louter ingezet kunnen worden op volledig afgebakende productie-omgevingen.

Vergrijzing
De voornaamste reden voor de groei in de robotics-markt is echter dat er in de westerse wereld, maar ook in de grote Aziatische economieën, steeds meer gebrek komt aan arbeidskrachten. De arbeidsmarkt in Nederland staat al een aantal kwartalen achtereen op de stand ‘zeer krap’ en ook in andere grote economieën wijzen de demografische ontwikkelingen dezelfde richting uit: de verhouding tussen werkenden en niet-werkenden komt steeds schever te liggen. Dat opent perspectieven voor robotisering. De IFR voorziet daarbij vooral een groeiende vraag naar robots in de zorg en in hospitality, maar ook in logistiek, het boerenbedrijf en in de schoonmaak.
Naarmate robots geavanceerder worden, komen dergelijke toepassingen steeds dichterbij. Het inladen van passagiersbagage in vliegtuigen is tot nu toe nog vooral mensenwerk, maar als een robot als Stretch (zie kader) nog iets verder doorontwikkeld wordt, zou het zomaar kunnen dat dit in de komende jaren een typische robotklus gaat worden. En dat kan – gezien het schreeuwende tekort aan bagagemedewerkers op Schiphol – de nodige uitkomst bieden.

Robotics-etf’s
De robotmarkt biedt dus genoeg groeiperspectief voor beleggers. Stock picking is echter nog een flinke opgave. De robotwereld is gefragmenteerd en onoverzichtelijk en veel grote robotbouwers zijn Japanse, Koreaanse of Chinese bedrijven. Het goed volgen en beoordelen van dergelijke bedrijven is toch altijd een tikkie lastiger dan het volgen van in Amsterdam genoteerde aandelen.

Juist vanwege de complexiteit van de markt zijn robotics-etf’s een uitkomst. Het oude etf-adagium gaat daarbij op: waarom zoeken naar een speld in de hooiberg als je ook de gehele hooiberg kunt kopen? Daar komt nog een overweging bij: de robot-sector is relatief jong en dat betekent dat de ontwikkelingen nog verschillende kanten op kunnen gaan. Een voorbeeld: in Nederland staat de markt voor geautomatiseerde magazijnen nog in de kinderschoenen. Het overgrote deel van de magazijnen en distributiecentra werkt nog gewoon volgens de oude vertrouwde methode: heftrucks rijden af en aan en orderpickers halen met de hand de orders uit de stellingen. Slechts een kleine 3 procent is gerobotiseerd en daarbij zijn twee stromingen te onderscheiden: de ene is een volledig gerobotiseerd magazijn, waar mensen geen toegang hebben en kleine robotwagentjes af en aan rijden via een grid boven op de stellingen.

De andere mogelijkheid is een Autonomous Mobile Robot die door het magazijn beweegt op basis van gemarkeerde lijnen en barcodes die in de vloer zijn verwerkt en daarbij zelfstandig de efficiëntste route bepaalt. Beide benaderingen zijn fundamenteel anders van aard en vragen om een andere techniek en een andere infrastructuur. Het is op dit moment nog niet echt duidelijk welke benadering en welke bedrijven daarbij het grootste marktaandeel gaan pakken en welke aandelen voor beleggers uiteindelijk ook rendement gaan opleveren. Alleen daarom al is het goed om te kiezen voor een brede etf met veel spreiding in markten, regio’s en technieken.

In het overzicht op deze pagina's hebben we een aantal in Nederland verkrijgbare etf’s op een rij gezet. Mocht u een keuze willen maken uit een van de etf’s, let dan vooral op een brede spreiding. Ook de verschillen in kosten van de etf’s kunnen, zeker op de lange termijn, flink oplopen. Het noemen van rendementen is lastig omdat deze markt nog volop in beweging is. Zie de in de tabel opgenomen rendementscijfers dus vooral als een globale indicatie. Zoals bij elke belegging geldt: lees vooraf de goed de bij de etf horende relevante documentatie.

BMW *

Naam	ISIN	Kosten p.j.	Rendement 3 jaar	Aandelen (aantal)	Spreiding (regio's)	Syntetisch	Marketcap	Valuta	Beheer
AXA WF Framlington Robotech Acc (beleggingsfonds)	LU1529781038	1,00%	6,97%	55	70% VS, 15% Japan, 5% Duitsland, rest over de wereld verdeeld	nee	$1115 miljoen	USD	Actief
Lyxor MSCI Robotics & AI UCITS ETF	LU1838002480	0,4%	5,62%	149	74% VS, 6% Japan, 5% Frankrijk, rest over de wereld verdeeld	ja	$241 miljoen	USD	Passief
iShares Automation & Robotics UCITS ETF USD A	IE00BYZK4552	0,4%	8,15%	159	53% VS, 15% Japan, 6% Duitsland, rest verdeeld	nee	$2972 miljoen	USD	Passief
L&G ROBO Gl Robotics and Automation UCITS ETF	IE00BMW3QX54	0,8%	8,69%	80	39% VS, 23% Japan, 8% Duitsland, rest verdeeld	nee	$899 miljoen	USD	Passief
Global X Robotics & Artificial Intelligence UCITS ETF	IE00BLCHJB90	0,5%	opgericht in 2021	47	43% VS, 36% Japan, 12% Zwitserland, rest over de wereld verdeeld	nee	$5,7 miljoen	USD	Passief

 

Robot-toepassingen: 3 sterke staaltjes

1.AMECA: levensechte gezichtsuitdrukkingen
Op de elektronicabeurs CES 2022 in Las Vegas kwam het Engelse bedrijf Engineered Arts met een verbluffend levensechte robot: Ameca (zie openingsbeeld artikel). De ledematen en romp hadden overduidelijk de uitstraling van een robot, maar het gezicht van Ameca is bijna eng goed van opzet. Verbazing, geamuseerdheid, zelfs verveling: alle ‘emoties’ van Ameca zijn vrijwel levensecht en duidelijk herkenbaar dankzij een zeer verfijnd mechanisme rond het gezicht dat zorgt voor een realistische mimiek. De robot kan zelfs ‘haar’ voorhoofd fronsen. Morgan Roe, director of operations en een van de makers van de robot: “Ameca ziet er helemaal niet uit als een mens, maar dat is ook niet wat we voor ogen hadden. We wilden dat glashelder bleef dat het een robot is, maar wel eentje die communiceert op een manier die mensen gewoon zijn.”
Naar verwachting kan het nog wel een jaar of tien duren voordat de Ameca-robots echt op de markt komen. Engineered Arts ziet vooral toepassingen als servicerobot: bijvoorbeeld voor de ontvangst of het wegwijs maken van bezoekers op evenementen of op luchthavens. Maar op de tot nu toe gepubliceerde video’s is duidelijk zichtbaar dat mensen natuurlijk en spontaan reageren op de robot. Afhankelijk van het prijslabel zijn toepassingen in de zorg of in de horeca dus ook goed denkbaar.

2. STAR voert zelfstandig darmoperaties uit
Robots die een chirurg ondersteunen tijdens een operatie zijn al lang geen toekomstmuziek meer. Ze zijn in veel ziekenhuizen al bijna gemeengoed. Zo zijn er alleen al in 19 Nederlandse ziekenhuizen Da Vinci-robots actief die worden ingezet bij operaties. Het gaat dan vooral om precisie-ondersteuning: de robot snijdt en hecht, de chirurg stuurt. Robots die volledig zelfstandig opereren, zijn nog wel nieuw. De Johns Hopkins University in Baltimore had begin 2022 de primeur waarbij de STAR – Smart Tissue Autonomous Robot – voor het eerst volledig zelfstandig een operatie uitvoerde op een varken. Het ging daarbij om een zogeheten darmanastomose. Bij zo’n ingreep worden twee uiteindes van een darm verbonden. Een darmanastomose wordt beschouwd als een van de technisch meest uitdagende ingrepen in de darm- en maagchirurgie. De chirurg moet namelijk uiterst nauwkeurig en consistent hechten. Een kleine handtrilling of misplaatste hechting kan leiden tot zware complicaties voor de patiënt.
Jelle Ruurda promoveerde in 2003 als eerste ter wereld op robotchirurgie. Sinds 2019 is hij hoogleraar robotchirurgie aan het UMC Utrecht. In zijn ogen gaan gerobotiseerde operaties de standaard worden in plaats van een noviteit. Op de vakwebsite icthealth.nl zegt hij daar het volgende over: “Robotchirurgie wordt nu nog te vaak gezien als een dure gimmick. Dat gaat de komende jaren veranderen. Op termijn zal robotchirurgie erkend worden als basisvoorwaarde om een operatie goed te kunnen doen.”
Daar komt bij dat de snelle ontwikkelingen rondom artificial intelligence de samenwerking tussen chirurg en robot verder kunnen versterken: “Ik kan me voorstellen dat de robot dan zegt: ‘Let op, jij wilt hier linksaf, maar de meesten gaan in vergelijkbare situaties rechtsaf en behalen betere resultaten’.”

3. Stretch sjouwt dozen voor DHL
Meer ingericht op dagelijks sleur- en sjouwwerk is de robot Stretch van Boston Dynamics. Het gaat om een mobiele robot met een grote grijparm die volledig zelfstandig aan de slag kan, bijvoorbeeld bij het in- of uitpakken van een vrachtwagen of container. Met behulp van een grote grijparm en een camera kan de robot verschillende dozen herkennen en verplaatsen. Door het gebruik van zuignappen kan Stretch dozen van verschillend formaat en gewicht optillen, verrijden en vervolgens op een lopende band of in een stelling plaatsen.
De robot maakt volgens Boston Dynamics zelf alle beslissingen over de handelingen rondom het laden en lossen en kan een dagdienst van meer dan acht uur draaien op een volle accu. Stretch is inmiddels al op de markt. DHL is met een aankoopprogramma van 15 miljoen dollar een van de launching customers.

 
Fotobijschrift bij openingsbeeld: Bron: AFP Fotograaf: PATRICK T. FALLON