Het is een warme dag in juni als kanselier Olaf Scholz enkele tientallen buitenlandse journalisten treft in zijn Kanzleramt voor een gesprek van een uur over de grimmige toestand in de wereld. De Russische “aanvalsoorlog” is een “keerpunt”, zegt hij in Berlijn. Het schreeuwt om antwoorden, ook van Duitsland.

Hoe somber die boodschap ook is: het zijn woorden waar aandeelhouders van bedrijven in de wapenindustrie de oren op zullen spitsen. Oorlog in Europa kan voor sommige bedrijven en beleggers lucratief uitpakken. Cynisch maar waar.

De statische Scholz verheft zelden zijn stem. Praten over de beurzen doet hij zelden. Beleggen deed hij nooit. Maar zijn woorden zijn voor vermogensbeheerders wel wat waard.

Oekraïne
Het pacifistisch ingestelde Duitsland komt in beweging, zegt Scholz, wat de media daar ook over schrijven. “Duitsland breekt met een lang bestaande praktijk door wapens te leveren aan een crisisgebied. Dat doen we op grote schaal in Oekraïne.”

Beleggers zijn vooral geïnteresseerd in het langetermijnperspectief. Scholz spreekt graag over het speciale fonds met 100 miljard euro dat bedoeld is om de Bundeswehr razendsnel van nieuw materieel te voorzien, buiten de gebruikelijke begroting om van 50 miljard euro per jaar.

We gaan op bezoek bij staalonderneming ThyssenKrupp dat in havenstad Kiel aan de Oostzee met dochterbedrijf ThyssenKrupp Marine Systems (TKMS) een belangrijke Europese bouwer is van onderzeeboten en oppervlakteschepen en maritieme elektronica. Het bedrijf probeert al jaren een miljardenorder binnen te slepen voor de vervanging van de vier Nederlandse Walrus-onderzeeërs.

Een wandeling op het bedrijventerrein van ThyssenKrupp Marine Systems leert dat alles in het teken staat van expansie. Kranen zijn volop bezig met de bouw van een nieuwe productiehal voor de lange onderzeeboten. Het bedrijf heeft net in Kiel bovendien de failliete werf Wismar gekocht. “We zijn een nationale kampioen geworden”, zegt Holger Isbrecht, die voor TKMS verantwoordelijk is voor de contacten met Nederland.

Het bedrijf kan profiteren van de nieuwe miljarden euro’s uit de pot van Scholz. In de boardroom verscheen een flinke glimlach op de gezichten van de leidinggevenden naar aanleiding van die speech, valt te horen.

In juni kreeg de regering de benodigde twee derde meerderheid mee in de Bondsdag. “Dit is een opmerkelijke doorbraak en een dramatische verandering in het Duitse veiligheidsbeleid”, onderstreept Scholz.

De wapenuitgaven en de wapenexport van Duitsland stegen al jaren flink. Vorig jaar heeft de Duitse regering nog voor meer dan 9 miljard euro aan wapenexport goedgekeurd, meer dan ooit. De helft daarvan ging volgens Duitse media naar Egypte, dat het niet zo nauw neemt met de mensenrechten en betrokken is bij conflicten in Jemen en Libië.

Veel beleggers lieten wapenaandelen liever links liggen wegens morele bezwaren en sloten hun ogen voor deze cijfers. Maar de inval in Oekraïne en de 100 miljard euro van Scholz hebben een duidelijk effect gehad.

Defensie als alternatief
Op een sterk dalende beurs doet de wapensector het meer dan uitstekend. Inmiddels lijkt haast sprake van een goudkoorts. Veel beleggers zoeken naar alternatieve beleggingsmogelijkheden die toch rendement boeken, met of zonder gewetensnood.

Defensieve aandelen zijn te vinden in de defensiesector, schreef Bloomberg dit voorjaar al nuchter. Lockheed Martin (makers van straaljager JSF), Northrop Grumman (raketten) en andere Amerikaanse makers van militair materieel ontwijken de harde klappen op de beurs.

Het Duitse oorlogsfonds is goed nieuws voor de grote Amerikaanse defensiebedrijven. Maar ook de Duitsers spelen een aardige noot mee. Dit zijn een paar (middel)grote namen: ThyssenKrupp Marine Systems (schepen en maritieme technologie), Rheinmetall (tanks en munitie), de kleinere Hensoldt Group (radar en militaire elektronica), Heckler & Koch (vuurwapens) en Diehl (raketten). Daarnaast zijn er de grote Europese fusiebedrijven als Airbus en Eurofighter, waarin Duitsland meedoet.

Wapentuig
De pot van Scholz wordt gebruikt voor de aankoop van zwaar wapentuig zoals gevechtsvliegtuigen en helikopters (vooral uit de VS), tanks, fregatten en onderzeeërs (uit Europa) en munitie en technologie. Toeleveranciers kunnen jarenlang overheidsorders tegemoetzien.

Voor de meeste bedrijven is Duitsland potentieel een grote klant. Uit de pot van 100 miljard euro mag de luchtmacht 33,4 miljard uitgeven, de landmacht 16,6 miljard en de marine 8,8 miljard. Daarnaast is 20,8 miljard euro geoormerkt voor investeringen in de (digitale) aansturing en communicatie (radionetwerk, datacenters).|

TKMS verwacht uit de pot van Scholz een bestelling van twee extra onderzeeërs van het type 212CD, misschien zelfs vier. In dat laatste scenario kan TKMS samen met de vier Nederlandse boten er veertien bouwen. Dat betekent jarenlang werk in Kiel. “We verwachten een verdubbeling van onze business in een paar jaar”, zegt Isbrecht.

Voor de Nederlandse order heeft TKMS twee andere concurrenten die ook zeer kansrijk zijn. De Franse Naval Group biedt de Shortfin Barracuda aan en heeft het Nederlandse Royal IHC aan zich verbonden als partner. Het Zweedse Saab Kockums trekt op met het Nederlandse Damen als onderaannemer.

De kosten zullen tussen de 3 miljard en 4 miljard euro liggen voor de aankoop van de vier onderzeeboten. Het onderhoud voor dertig jaar zal ongeveer hetzelfde kosten.

Isbrecht is na jaren wachten zijn geduld nog niet verloren zegt hij: “We verwachten heel snel te kunnen beginnen met bouwen als we de opdracht zouden krijgen.” Aan werk geen tekort hier op de werf van Kiel met zijn lange historie. “Onze orderboeken waren al goed gevuld. Voor de oorlog met 14 miljard euro. Nu hebben we een nieuwe wereldorde. Voor ons is dat vanuit zakelijk perspectief goed nieuws.”

Dat er sprake is van een waterscheiding zeggen ook buitenlandexperts. “Aan het einde van de Koude Oorlog hebben we onszelf wijs gemaakt dat de eeuwige vrede zou uitbreken en dat we zouden ontwapenen”, zegt de diplomaat Christoph Heusgen, die jarenlang kanselier Angela Merkel adviseerde. “We hebben de dienstplicht afgeschaft en we kwamen onze betalingsverplichtingen in de NAVO niet na. Wat wij nu doen, is niet Duitsland herbewapenen, maar inhalen wat jarenlang verwaarloosd is, ook tijdens de regering Merkel”, aldus de man die nu als voorzitter van denktank Munich Security Conference een belangrijke stem is.

Rheinmetall
In de wapenindustrie zijn de plannen watertandend ontvangen. Van de bedrijven die doorgaans de publiciteit schuwen, stelt vooral Rheinmetall zich sinds dit jaar opeens zeer assertief op. Kort na de Russische inval in Oekraïne stuurde de topman meteen een lijst naar het ministerie van Defensie met alles erop wat zijn bedrijf onmiddellijk kon aanbieden.

Het is allemaal een verschil van dag en nacht vergeleken met een paar jaar geleden. Met president Donald Trump wilden de Verenigde Staten nog duizenden Amerikaanse soldaten uit Duitsland terugtrekken. Duitsland hield zich comfortabel onder de Amerikaanse veiligheidsparaplu al jarenlang niet aan de NAVO-afspraak om 2 procent van het bbp aan defensie uit te geven.

Koploper in Europa
Feit is dat Duitsland nu koploper in Europa wordt met zijn defensie-uitgaven en op de derde plaats komt in de wereld, na de VS en China. Heusgen denkt dat Duitsland een big spender blijft. De blik zal op zijn land gericht blijven, ook bij een eventueel vredesakkoord voor Oekraïne.

“Ik heb veel mensen uit alle werelddelen horen zeggen dat zij hoge verwachtingen hebben van Duitsland, dat het meer verantwoordelijkheid op zich zou moeten nemen, dat het meer betrokken zou moeten zijn bij het oplossen van conflicten, dat het meer aanwezig zou moeten zijn in Afrika, in Latijns-Amerika, in Azië. Ik geloof dat wij veel meer moeten doen om bij te dragen aan de oplossing van conflicten in de hele wereld.”

Beurskoers verdubbeld
De Duitse Bundeswehr staat er zo belabberd voor, dat het op peil brengen van de uitrusting vijf tot tien jaar zal duren.

ThyssenKrupp was enige tijd bezig met de voorbereidingen van de verkoop van de defensietak. Maar met de oorlog in Europa, het opnieuw schudden van de geopolitieke kaarten en het bijzondere budget van de Duitse regering lijkt de onderneming daar nu op terug te komen.

“We zijn een kleiner onderdeel binnen de groep, maar we worden juist steeds belangrijker”, zegt Bob Budell, een Amerikaan die al jaren in Duitsland woont en verantwoordelijk is voor sales in Kiel. “Onze ceo is nu ook vertegenwoordigd in de raad van bestuur van moederbedrijf ThyssenKrupp AG. Dat is voor het eerst. De business groeit hard.”

Rheinmetall is gespecialiseerd in de productie van tanks, pantservoertuigen, militaire vrachtwagens en wapens. In munitie claimt het wereldwijd de grootste producent te zijn. De beurskoers is ruim verdubbeld sinds februari.

Alleen voor munitie moet Duitsland naar verluidt al 20 miljard euro uitgeven om aan de NAVO-verplichtingen te voldoen. In het verleden leverde het bedrijf de helft van de jaarlijkse munitie-aankopen, aldus analisten van effectenbank Stifel. Ervan uitgaande dat deze innige relatie ook in de toekomst blijft bestaan, zullen de munitiebestellingen liefst 10 miljard euro bedragen. Ook voor een miljardenorder voor logistieke voertuigen en nieuwe uitrusting klopt Duitsland waarschijnlijk aan bij het bedrijf.

Rheinmetall promoveert mogelijk deze zomer naar de hoofdgraadmeter DAX, en dat zal sommige beleggers automatisch over de streep trekken. Het Duitse bedrijf presenteerde begin juni zelfbewust een nieuwe gevechtstank op een wapenbeurs in Parijs. In de sector worden de komende jaren fusies en overnames verwacht die beleggers blij kunnen maken.

Potentieel
Rheinmetall-topman Armin Papperger verwacht de omzet van de defensietak in 2025 alleen al met organische groei te kunnen verdubbelen tot meer dan 10 miljard euro. Dat zou volgens analist Sven Weier van UBS twee jaar sneller zijn dan eerder gesuggereerd. Collega-analist Olivia Charley van Goldman Sachs is Rheinmetall gaan volgen en kwam meteen met een koopaanbeveling op een koersniveau waarmee ze een potentieel van 45 procent omhoog impliceert.

De bedrijven schudden een gitzwart maatschappelijk imago van zich af en binnen de beleggerswereld lijken defensieaandelen een deel van hun smet te verliezen. “Van viespeuk tot toekomstbelofte”, kopte de Frankfurter Allgemeine Zeitung over Rheinmetall. “Jarenlang waren tanks het kwaad”, schreef de Süddeutsche Zeitung. “Nu Oekraïne wordt aangevallen en de hele westerse democratie wordt bedreigd, worden kwaadaardige tanks goede tanks. Van moordenaar tot redder van de beschaving.”

Protesten
Het animo voor protesten tegen bedrijven als Rheinmetall zal misschien ook minder worden. Twee jaar geleden stonden demonstranten nog voor het kantoor van Franz Josef Jung, een voormalig minister van Defensie die nu voorzitter is van de raad van commissarissen van Rheinmetall. Aandeelhoudersvergaderingen werden doorgaans verstoord. Bestuurders kregen dreigbrieven.

“De defensie-industrie stond in het verleden niet in een goed daglicht”, zei Rheinmetall-topman Armin Papperger tegen Handelsblatt. “Deze opvatting is veranderd. Ik krijg brieven van particulieren die mij bedanken voor ons werk.”