Niemand kan zonder stroom. Consumenten met hun mobieltjes niet. Overheden niet. Bedrijven zeker ook niet. Daarom zijn de explosief gestegen energieprijzen het grote thema van het moment, ook voor beleggers. De onrust op de markt hangt nauw samen met de klimaatdoelstellingen die de economieën over de hele wereld door elkaar schudden.

De nieuwe Duitse bondskanselier Olaf Scholz spreekt over “de grootste industriële modernisering in meer dan honderd jaar”. Bedrijven die de komende jaren de juiste producten en diensten aanbieden in deze ingrijpende herstructurering van de economie, wachten gouden tijden.

Maar welke bedrijven zijn dat? Bij de bank van Julius Baer denken analisten dat 2022 een goed jaar kan worden voor energieduizendpoot RWE, ook bekend vanwege de activiteiten in Nederland. De nieuwe politieke wind in Duitsland met de groene politieke agenda noemen de analisten een belangrijke factor.

Overheden
De sterke rol van overheden in de energiewereld heeft ook risico’s. Doorgaans heeft de politiek weinig invloed op de beurzen. Maar in de energietransformatie maken regeringen wel een verschil. De Europese energie-industrie moet groen worden. De geplande uitbreiding van hernieuwbare energiebronnen is big business.

Deels zit dit waarschijnlijk al ingebakken in de beurskoersen. Bedrijven die hernieuwbare energie opwekken, zoals windenergie, zonne-energie, bio-energie of waterkracht, spelen een centrale rol in de weg naar klimaatneutraliteit. Bedrijven die zich specialiseren in klimaattechnologie maken zich op voor een drukke tijd. Maar ook kernenergie blijft een prominente rol spelen, in sommige landen dan.

Ondanks deze veelbelovende groeivooruitzichten hebben de hernieuwbare-energieaandelen de laatste maanden wereldwijd niet kunnen voortbouwen op hun sterke prestaties van de jaren ervoor. Dit is terug te zien in internationale indices en etf’s. Volgens analisten speelt alle onrust en onzekerheid in energieland de sector parten. Die wordt grotendeels door de politiek aangewakkerd.

Met de nieuwe Duitse regering hopen de optimisten op een versnelling van hun energietransitie. Duitsland staat onder druk zich te bewijzen, maar de tijd tikt weg terwijl de doelstellingen niet gehaald worden.

Buitenbeentje
Het land dat zich zo comfortabel voelt met het multilateralisme en een internationaal vertakte economie, is met zijn energiebeleid in Europa een buitenbeentje geworden. De oosterburen stappen zowel uit kernenergie als kolen.

Dat is echt heel anders dan Frankrijk en Nederland, die nieuwe kerncentrales plannen. Nederland bouwt de afhankelijkheid van aardgas bovendien af, terwijl Duitsland huishoudens subsidies geeft als ze oliekachels inruilen voor gas. Duitsland ziet in gas een overbrugging van kolen en nucleair naar hernieuwbare energie en waterstof.

Verwarrend, deze verschillende paden naar een nieuwe energiehuishouding? Niet voor politici. Half januari werd de Nederlandse premier Mark Rutte in Berlijn als de eerste buitenlandse gast verwelkomd door ambtsgenoot Olaf Scholz. Rutte onderstreepte zonder blikken of blozen de overeenkomsten in het energiebeleid.

De nieuwe bondskanselier deed hetzelfde. Toen hem op de man af werd gevraagd of hij Rutte niet had afgeraden om nieuwe kerncentrales te bouwen, reageerde Scholz quasi achteloos. “Het ene land ziet het zo, het andere land weer anders.” Het ambitieuze einddoel is hetzelfde: klimaatneutraal worden.

Scholz deed alsof het om het even is. Maar dat is het niet. Energiedeskundige Coby van der Linde heeft Europa onlangs met reden “de kreukelzone van de internationale energiemarkt” genoemd.

De divergerende paden dragen eraan bij dat de energiemarkt momenteel onder hoogspanning staat, met grote risico’s voor het bedrijfsleven en zijn aandeelhouders.

Energiewende
De oosterburen hadden graag een model gehad dat wordt geadoreerd en gekopieerd. Een model met ruimschoots energie en stroom tegen betaalbare prijzen. Maar met de Energiewende is Duitsland een pad ingeslagen met weinig volgers. De hoge prijs die daarvoor wordt betaald, loopt op.

Siegfried Russwurm is de voorzitter van de machtigste bedrijvenlobby in Europa: industriefederatie BDI. Hij zegt de hele discussie over de autonomie van landen in hun energiebeleid desgevraagd “complex” te vinden. Maar hij noemt het ook terecht dat EU-lidstaten in de energieopwekking zelf hun beleid kunnen blijven bepalen.

“Duitsland heeft nu eenmaal besloten tot een afscheid van kernenergie en kolen. Het betekent voor ons een grote opgave om op langere termijn een stabiele energiemix samen te stellen. Duitsland moet de wereld laten zien dat het kan. Maar het is een erg smal pad. Het hoeft maar ergens scheef te lopen en dan zullen we onze klimaatdoelen niet bereiken.”

Gas is een belangrijkere energiebron voor de industrie dan elektriciteit. Als het gas niet blijft vloeien, kan de industrie wel inpakken en wordt het ook niets met de ambitieuze klimaatdoelen. Aardgas is vooral in Duitsland hard nodig in de energietransitie naar waterstof, maar ook om grijze en windluwe dagen op te vangen.

Volgens analist Hans van Cleef van ABN Amro zijn heftige prijsschommelingen niet ongewoon in de energiemarkt. “Toch zijn deze keer de prijsschommelingen ongekend groot”, schreef hij in een rapport. “En nog verontrustender is dat deze keer ook de leveringszekerheid niet meer gegarandeerd kan worden. Dit laatste maakt de markten nerveus, en zorgt voor nog meer opwaartse prijsdruk.”

Goed geregeld is de toevoer van aardgas allerminst. Rusland is goed voor de helft van de Duitse gasimport. Deze invoer is onlangs gedaald. Dat is volgens experts te danken aan Europa zelf, dat verzuimde om langetermijncontracten met Rusland af te sluiten. Dat leidde samen met de geopolitieke spanningen in Oekraïne tot de recente explosieve prijsstijgingen die doortikken in de stroomprijzen en dus bedrijven, hun beleggers én consumenten keihard kunnen raken.

Nord Stream 2
Als de nieuwe Duitse regering komende maanden zou besluiten dat de nieuwe gaspijpleiding Nord Stream 2 tussen Rusland en Duitsland niet in bedrijf komt, blijven de prijzen volgens Van Cleef hoog. “In het geval van escalatie en/of strenge winters kunnen de gasprijzen zelfs tijdelijk aanzienlijk hoger komen te liggen.”

De politiek staat onder druk om de helpende hand te bieden. Beleggers in het Franse energiebedrijf EDF (deels in staatshanden) merkten het. Hoewel de plannen om kerncentrales te bouwen het aandeel vleugels hadden kunnen geven, stortte de koers in na een winstwaarschuwing die volgde op het politieke besluit om stroomprijzen te maximeren. Aandeelhouders van EDF dreigen daarvoor op te draaien. EDF moet meer kernenergie verkopen tegen een vaste prijs die ver onder de marktprijs ligt.

De Duitse energiebedrijven hebben weer hun eigen uitdagingen. Zij sluiten hun laatste kerncentrales later dit jaar. Ze hebben zich aanvankelijk verzet, maar E.ON, RWE en EnBW willen nu niet meer door. De rechtsstrijd is geleverd met een compensatie als uitkomst.

Hoewel RWE gasgestookte centrales blijft exploiteren, is hernieuwbare energie voor deze bedrijven de toekomst. RWE verdient wegens de hoge prijzen momenteel goed in de stroomhandel. Het Duitse bedrijf wil de komende tien jaar 50 miljard euro investeren, vooral in groene energieopwekking. Het is nu al een van de grootste exploitanten van offshore-windmolenparken in Europa.

E.on
E.ON, de andere energiereus in Duitsland, kon moeilijk achterblijven en kondigde voor de komende vijf jaar 27 miljard euro aan investeringen aan. E.ON is het moederbedrijf van Essent en een van de grootste energiebedrijven in Europa. Het E.ON-aandeel heeft een goed beursjaar achter de rug, terwijl RWE beleggers teleurgesteld heeft.

Na het sluiten van de kernreactoren dit jaar wordt Duitsland gedwongen af te kicken van de verslaving aan kolen. Bruinkool en geïmporteerde steenkool zijn nu nog goed voor een kwart van de stroomproductie bij de oosterburen. Duitsland telt drie gebieden waar nog bruinkool wordt gewonnen, maar dat is waarschijnlijk over acht jaar geschiedenis.

Voor RWE en de aandeelhouders is het stilleggen van de kerncentrales, enorme graafmachines en kolencentrales eerder goed dan slecht nieuws. Het boek kan dan dicht, zodat de last van kolen van de schouders is van RWE en zijn aandeelhouders.

De onzekerheid over de toekomst en het vervuilende karakter van kolenwinning weerhoudt sommige beleggers er nu van in RWE te investeren. De Duitse activistische belegger Enkraft uit München heeft er vorig jaar bij de top van het bedrijf op aangedrongen de bruinkooltak af te splitsen.

In de tussentijd wil de Duitse politiek alles op alles zetten om de investeringen in wind- en zonne-energie verviervoudigd te krijgen. Dat moet allemaal in extreem hoog tempo omdat de afbraak van de bestaande energiehuishouding sneller dreigt te gaan dan de opbouw van een goeddeels hernieuwbare energiehuishouding.

De zonne-energiesector wordt gedomineerd door Chinese bedrijven die voor beleggers additionele risico’s met zich meebrengen. In de windenergie zijn Europese bedrijven wel actief. De Duitse regering wil 2 procent van het land oormerken voor windturbines.

Nordex
Het beursgenoteerde Duitse Nordex kan als grote fabrikant van windturbines profiteren van de groene versnelling in Duitsland. Maar het weinig stabiele aandeel had een dramatisch beursjaar. Het heeft sinds het aantreden van de Duitse regering nog niet aan beurswaarde gewonnen. Maar dat kan nog komen.

Windturbinebouwers als het Deense Vestas en het Spaans-Duitse Siemens Gamesa hebben vooralsnog last van de knopen in de toevoerketens en de tekorten aan materialen en onderdelen.

Het aan de DAX genoteerde Siemens Energy is grootaandeelhouder van Siemens Gamesa. Ook Siemens Energy heeft nog opvallend weinig moois laten zien sinds de eigen beursnotering. Ørsted, 's werelds grootste exploitant van offshore-windmolenparken, moest in november een winstwaarschuwing afgeven, deels ook door de zwakke wind.

Het is duidelijk dat de wereld van energie nog volop in beweging is. Het succes of het uitblijven van succes van de energietransitie is een belangrijke risicofactor voor de grote beursgenoteerde bedrijven. De verliezers van gisteren zijn niet noodzakelijkerwijs de winnaars van morgen. Beleggers moeten geduld en stalen zenuwen hebben.

Zeker is wel dat onder invloed van de politiek meer geldstromen op gang komen. In een poging een dreigende klimaatramp te stuiten, kwam de Europese Commissie vorige zomer met het tijdspad om fossiele brandstoffen in de ban te doen. De lat ligt hoog, met de vermindering van de uitstoot van broeikasgassen met 55 procent in 2030 ten opzichte van het niveau van 1990. Misschien wel té hoog, gezien de ontwikkelingen van de maanden die volgden met de explosief stijgende energieprijzen.

Brussel heeft onlangs gezegd kernenergie en aardgas als duurzaam te willen labelen. Daaraan zijn gunstige investeringsvoorwaarden en subsidies gekoppeld. Geld van grote investeerders zal daardoor ook deze kant op kunnen vloeien, met een lucratief zelfversterkend sneeuwbaleffect tot gevolg.