In de SNS enquêteprocedure heeft de VEB de logische vervolgstap gezet na een zeer kritisch onderzoeksrapport van de drie door de Ondernemingskamer benoemde onderzoekers. De VEB heeft de Ondernemingskamer verzocht wanbeleid vast te stellen. Het vaststellen van wanbeleid is in veel gevallen een opmaat voor een aansprakelijkheidsprocedure jegens bestuurders en commissarissen. Ook voor de Volksbank (voorheen SNS Bank, de moedermaatschappij van SNS Property Finance) zijn er mogelijk nog consequenties als wanbeleid wordt vastgesteld.

Voorgeschiedenis
Vanaf 2013 heeft de VEB geprocedeerd in de schadeloosstellingsprocedure over de waarde van de per 1 februari 2013 onteigende SNS-effecten. Met de beschikking van de Ondernemingskamer van 11 februari 2021 kwam duidelijkheid over de waarde per aandeel: 0,0 eurocent. Er is wel een vergoeding van in totaal ruim 804 miljoen euro vastgesteld voor (achtergestelde) obligaties en andere effecten.

De Staat is in cassatie gegaan tegen deze beschikking van de Ondernemingskamer. De VEB zag hier geen aanleiding toe. Gedurende de cassatie is de uitbetaling opgeschort. Voor meer informatie over de schadeloosstellingsprocedure verwijzen wij u naar de Effect van april 2021.

De waardebepaling van de SNS-effecten op 1 februari 2013 staat los van andere vorderingen tot schadevergoeding van gedupeerde SNS-beleggers. De VEB is de enquêteprocedure gestart zodat onderzoek kan worden gedaan naar mogelijk wanbeleid bij SNS, voorafgaand aan de nationalisatie. De Ondernemingskamer wees dit onderzoek in 2018 toe.

Het eind juli 2021 verschenen onderzoeksrapport omvat de periode vanaf het moment van de beursgang van SNS tot de nationalisatie. Het rapport maakt duidelijk dat bestuur en commissarissen een aanzienlijk aandeel hebben in het debacle bij SNS. Daarom heeft de VEB de Ondernemingskamer verzocht wanbeleid vast te stellen.

Aansprakelijkheid
In een enquêteprocedure bij de Ondernemingskamer kan geen schadevergoeding worden vastgesteld. Dat dient de gewone, civiele rechter te doen. Het oordeel wanbeleid betekent ook niet dat de betrokken personen automatisch aansprakelijk zijn jegens de gedupeerde beleggers. Het oordeel wanbeleid biedt mogelijk wel bouwstenen voor de aansprakelijkheid, zeker in de gevallen waar misleiding van beleggers aan de orde is. Misleiding van beleggers kan in algemene zin op een aantal punten worden geconstrueerd, bijvoorbeeld als koersgevoelige informatie ten onrechte niet tijdig aan de markt is medegedeeld. Ook is er sprake van misleiding van beleggers als de jaarrekening geen getrouw beeld geeft van het vermogen, het resultaat, de solvabiliteit en liquiditeit van de onderneming. De VEB heeft bij het opstellen van het verzoekschrift tot vaststelling van wanbeleid rekening gehouden met het vervolg.

Op welke punten wanbeleid?
De VEB heeft de Ondernemingskamer verzocht wanbeleid vast te stellen op een groot aantal punten. In het kader van dit artikel worden enkele punten besproken.

-SNS zou het beleid hebben dat de mailboxen van bestuurders dertig dagen na vertrek al gewist zouden worden. Zo was ook de mailbox van oud-topman Sjoerd van Keulen verdwenen. De onderzoekers meldden dat zij het ontbreken van veel mailboxen van bestuurders als “beperkend” hebben ervaren. Op grond van de wet geldt een bewaarplicht van zeven jaar. Er is voor de VEB geen verschil tussen het vernietigen van dossiers in de papiervernietiger en het verwijderen van complete mailboxen. Voor de VEB is dit reden om op dit punt reeds wanbeleid vast te stellen.

-Op basis van de resultaten van het onderzoek dient te worden vastgesteld dat het bestuur en de raad van commissarissen van SNS zich onvoldoende rekenschap hebben gegeven van de voorafgaand aan de overname van Property Finance geïdentificeerde risico’s. Ook dient te worden geconcludeerd dat SNS lichtvaardig heeft besloten tot een bijzonder riskante overname. Aan Property Finance waren immers omvangrijke risico’s verbonden. SNS heeft tot de acquisitie besloten terwijl zijzelf vrijwel geen expertise had op de terreinen waarop Property Finance actief was. Voorafgaand aan de overname heeft zij slechts een uiterst onvolledig onderzoek laten verrichten. De acquisitie van Property Finance was onverantwoord en dient mede daarom volgens de VEB als wanbeleid te worden gekwalificeerd.

-Ook het beleid van SNS en haar bestuurders en commissarissen met betrekking tot Property Finance vanaf de overname dient als wanbeleid gekwalificeerd te worden. Zo was er geen sprake van effectieve risicobeheersing bij Property Finance waardoor de verliezen op de vastgoedportefeuille steeds verder konden oplopen.

-Misleiding van beleggers vormt een terugkerend onderwerp waar het gaat om het vaststellen van wanbeleid. Niet alleen heeft SNS – volgens de VEB op minimaal acht verschillende momenten – de markt relevante informatie onthouden, ook bevatten de jaarrekeningen van SNS vanaf 2007 onjuiste informatie. Het eigen vermogen werd veel te hoog weergegeven doordat zowel de staatssteun, de participatiecertificaten als de oplopende verliezen op de leningenportefeuille van Property Finance ten onrechte niet op de juiste manier in de jaarrekening waren verwerkt. Op de markt heeft daardoor zeer geruime tijd een onjuist beeld bestaan over de werkelijke financiële positie van SNS. SNS was in feite reeds lang voor de nationalisatie ten dode opgeschreven. De koers van het aandeel SNS Reaal heeft zich jarenlang boven nul kunnen bewegen terwijl het in feite ging om een aandeel in een zombiebank. Iedereen die in die periode SNS-effecten heeft gekocht, is daarvan het slachtoffer geworden. Deze gang van zaken verdient naar het oordeel van de VEB met recht het oordeel “wanbeleid”.

Onderzoek schiet tekort
De harde feiten die de onderzoekers presenteerden zijn waarschijnlijk het topje van de ijsberg. De onderzoekers hebben weinig medewerking en soms ronduit tegenwerking gehad bij het achterhalen van informatie waarover SNS en andere betrokkenen beschikten.

Tegelijkertijd met het verzoek tot vaststelling wanbeleid, vraagt de VEB daarom om heropening van het onderzoek. Het jarenlange onderzoek heeft namelijk niet de onderste steen boven gekregen maar dit is wel zeer wenselijk, zowel in het kader van waarheidsvinding als bescherming van de rechten van gedupeerde beleggers.

Het had voor de hand geleden dat de onderzoekers nauwkeurig in kaart hadden gebracht welke informatie op welk moment binnen SNS bekend was omtrent de ernst van de problemen die kleefden aan de leningenportefeuille van Property Finance en de verliezen die daarin besloten lagen. De informatieverschaffing door SNS kan volgens de VEB slechts getoetst worden nadat in kaart is gebracht wat SNS wist en wat zij in redelijkheid had moeten weten. Een nauwgezette analyse van de kennis binnen SNS omtrent de verliezen ontbreekt echter in het onderzoeksrapport. De VEB acht dat een belangrijk manco en heeft daarom gevraagd om heropening van het onderzoek.

Vervolgstappen? De aan(deel)houder wint
De Ondernemingskamer zal op korte termijn een datum prikken voor de mondelinge behandeling van het verzoekschrift van de VEB. Belanghebbende partijen krijgen daarvoor nog de gelegenheid om een verweerschrift in te dienen. De mondelinge behandeling zal donderdag 17 februari 2022 plaatsvinden. Gezien de complexiteit en de omvang van het dossier zal het wellicht pas eind volgend jaar zijn voordat de Ondernemingskamer al dan niet wanbeleid vaststelt.

Op basis van die beschikking zal de VEB aansprakelijkheidsprocedures starten jegens de betrokkenen. Verder kijkt de VEB nog steeds zeer kritisch naar de accountant van SNS. Op korte termijn worden ook op dat vlak vervolgstappen verwacht. Deze aansprakelijkheidsprocedures zullen de nodige tijd en aandacht vragen. De ervaring uit enigszins vergelijkbare zaken (Ahold, Fortis, KPNQwest en Landis) leert dat uiteindelijk een schikking wordt bereikt. Dat kan helaas nog enige jaren duren.