Inmiddels zijn de muren vergeten, maar zijn de poortwachters terug. Steeds vaker zijn het bedrijven die dat werk moeten doen. Luchtvaartmaatschappijen hebben daarvoor duizenden mensen op de grond nodig. Banken ook, sinds die zijn aangewezen als poortwachters van het betalingsverkeer. Moest vroeger de poortwachter op zijn hoorn blazen als de vijand eraan kwam, nu moeten banken iedere buitengewone transactie melden. En alle internationaal werkende bedrijven worden ingezet als poortwachter van de moderne virtuele muren tussen landen; de sancties en embargo’s.

Binnenlands zijn horeca-uitbaters ingezet als poortwachters van het anti-rookbeleid en het vaccinatiebeleid. Notarissen, accountants, belastingadviseurs, allemaal bewaken ze poorten. Er wordt zelfs gesproken over een poortwachtersrol voor advocaten, al werken die puur in het belang van hun klant.

En de Haagse rechter heeft Shell benoemd tot een poortwachter van de atmosfeer. De onderneming moet niet alleen haar eigen wereldwijde CO2-uitstoot terugbrengen, zonder dat daartoe enige wettelijke verplichting bestaat, maar ook haar klanten en toeleveranciers ertoe brengen hún CO2-uitstoot te verminderen. Al waren die relaties van Shell geen partij in het proces en zijn zij dus nergens aan gebonden.

Het is geen pretje om poortwachter te zijn. Een aanvaller kan vele kansen missen, maar de keeper wordt het doorlaten van één bal zwaar aangerekend. Hij krijgt echter geen boete. Tot poortwachters aangewezen ondernemingen wel. Sterker nog: zij worden financieel tot bloedens toe gegeseld als ze fouten maken.

Maar bij ondernemen hoort risico’s nemen en dus ook fouten maken. Daarom zou de overheid het bewaken van poorten niet aan bedrijven op moeten dragen, maar aan ambtenaren. Want bij bedrijven smoort poortwachten de ondernemerszin.

Dit is een column van Paul Frentrop, expert op het gebied van corporate governance