Tegenwoordig bestaan er geen stammen meer, maar wel rechtspersonen. Personen kan de overheid in de gevangenis zetten. Rechtspersonen niet. Beide kunnen een boete krijgen. Rechtspersonen kunnen meestal hogere boetes betalen dan natuurlijke personen.

Zo kreeg het Amsterdamse Onze Lieve Vrouwe Gasthuis onlangs een boete van 440.000 euro van de Autoriteit Persoonsgegevens omdat het ziekenhuis tussen 2018 en 2020 te weinig had gedaan om toegang door onbevoegden tot medische dossiers te voorkomen.

Banken kunnen veel meer betalen. ING ging in 2018 akkoord met een boete van 775 miljoen euro omdat de bank te weinig had gedaan om dubieuze betalingstransacties te checken.

Daarmee leek genoegdoening te zijn gegeven. Iedereen ziet het liefst natuurlijke personen boete doen. Maar het Openbaar Ministerie dat namens ons allen genoegdoening eist, onderhandelt bij wetsovertredingen zonder aanwijsbare slachtoffers liever met de rechtspersoon, dan de hoge juridische barrières te nemen die de wet ter bescherming om natuurlijke personen heeft geplaatst.

Op aandringen van Pieter Lakeman moet het Openbaar Ministerie nu echter alsnog de voormalige baas van ING vervolgen, en bij ABN Amro zal een schikking voor een vergelijkbaar vergrijp bestuurders waarschijnlijk niet vrijwaren. Straf alleen hij die de misdaad beging, schreef Marcus Aurelius. Kunnen er twee daders per overtreding zijn: de rechtspersoon en een natuurlijke persoon?

Genoegdoening van personen is ook binnen de vennootschap te verkrijgen. De overheid heeft geen monopolie op straf. Goldman Sachs halveerde de beloning van de topman onlangs wegens frauduleus handelen van het bedrijf. Commissarissen van ING wilden in 2018 de beloning van de topman echter juist verhogen. Zij zagen daar weer van af, maar toen was het kwaad al geschied.

Dit is een column van Paul Frentrop, expert op het gebied van corporate governance.