Er moet heel wat gebeuren, willen beleggers nog verrast worden. Van negatieve rentes, negatieve olieprijzen en beurzen die naar recordstanden schieten terwijl de economie in crisis verkeert kijken ze niet meer op.

Des te opmerkelijker dat alle aandacht afgelopen week uitging naar een onaanzienlijk aandeel van een worstelende Amerikaanse keten in videospelletjes. Een bont leger van – op het eerste gezicht – individuele beleggers joeg de koers van het aandeel 500 procent omhoog. Het aandeel dat afgelopen jaren onder een koers van 10 dollar bewoog, kostte eind januari meer dan 300 dollar op de beurs.

De koersexplosie was een reactie van beleggers op de activiteiten van hedgefondsen die kapitalen inzetten op een koersdaling van GameStop. Short selling is een dagelijkse praktijk in de markt, maar nu ging het veel beleggers te ver. Zij besloten de aandelen te steunen en zorgden daardoor voor enorme koersstuipen en hedgefondsen in problemen.

Het is in eerste aanleg een bijzonder verhaal: een groep kleine Davids die collectief de middelvinger opsteekt naar de grote jongens op Wall Street die met massa’s speculatief geld, puur voor eigen gewin, bedrijven op de knieën krijgen.

De werkelijkheid glanst een stuk minder. De verhalen van kleine beleggers die dankzij koerswinst op GameStop in één keer hun hypotheek of studieschuld kunnen aflossen, zijn een uitzondering. Dit voorval kent vooral verliezers.

Hedgefondsen
Hedgefondsen kunnen met hun speculatief gedrag op weinig maatschappelijke sympathie rekenen. Sprinkhanen, hyena’s en nog meer beeldspraken worden van stal gehaald om te illustreren dat het hier gaat om partijen die rijk worden van het leed van anderen.

Niet vergeten mag worden dat short selling, speculeren op koersdalingen een dempende werking kan hebben op koersuitslagen. Short sellers drukken stijgende koersen en dempen dalende koersen omdat ze dan hun winst verzilveren.

Bovendien zijn deze partijen, vanwege de risico’s die ze nemen, uiterst goed gedocumenteerd. In menig beursschandaal zijn het de analyses van short sellers die al in een vroegtijdig stadium de stormbal hebben gehesen.

Medelijden is overbodig, maar short sellende hedgefondsen in het verdomhoekje plaatsen, is miskenning van hun rol.

Toezichthouders
De manie rond gameStop heeft zich inmiddels uitgebreid naar andere bedrijven en krijgt zo ook buiten de VS voet aan de grond. De lokale toezichthouders op de effectenhandel hebben dan het voordeel dat ze zich enigszins hebben kunnen voorbereiden. Ze kunnen kijken naar de Amerikaanse toezichthouder SEC om te zien hoe het niet moet.

De SEC blijkt op slecht te zijn voorbereid op de krachtige cocktail van sociale media en de – mede door Corona – snel groeiende groep van particuliere beleggers die tegen lage kosten kunnen handelen en wel voor een avontuur in zijn.

Die onderschatting is naïef. Juist in een land waar een president vier jaar lang zo ongeveer via sociale media geregeerd heeft, had de toezichthouder erop bedacht moeten zijn welke krachten deze communicatie kan opleveren. Dat de toezichthouder de toestroom van particuliere beleggers naar de beurs altijd heeft toegejuicht, blijkt niet te zijn vergezeld van een goede analyse van de kansen en risico’s die daarbij kunnen ontstaan.

De SEC heeft inmiddels aangekondigd te onderzoeken of er sprake is geweest van marktmanipulatie. Het zal nog een helse klus worden om actieve partijen op internet-fora te identificeren. De kans is aanwezig dat actieve partijen in die chatrooms (deels) een stuk professioneler blijken dan de romantische Don Quichottes die de beeldvorming bepalen.

Brokers
Ondanks grote verschillen is het zonneklaar dat beleggen de afgelopen decennia goedkoper is geworden. Dankzij internet zitten beleggers steeds meer zelf aan de knoppen en kunnen ze, dankzij digitale dienstverlening en schaalvergroting, profiteren van lagere kosten om beleggingen aan te schaffen en in de portefeuille te houden.

De orderstroom van particuliere beleggers is geliefd bij marketmakers omdat deze meestal een minder scherpe prijs bedingen voor hun transacties. ‘Retail flow is dumb flow’ luidt het oneerbiedig in brokerland, ook al zijn er verplichtingen om iedere belegger de beste prijs voor een transactie aan te bieden.

Om bij lagere transactieprijzen toch nog goed te verdienen is volume nodig. Brokers doen er dan ook veel aan om beleggers veel te laten handelen, ook al is dat slecht voor het rendement van die laatste. Door de nodige spelelementen in te bouwen en te strooien met alerts weten brokers beleggers tot handelen te verleiden. Daarbij helpt het als de beurs stijgt en iedereen gedwongen thuis achter de laptop zit.

De keerzijde volgde na een paar dagen GameStop-gekte. Brokers beperkten de mogelijkheden om posities in aandelen als GameStop te nemen. Dat zal zijn ingegeven door de zorgplicht richting klanten die met (deels) geleend geld aan het handelen zijn. Mochten de beleggingen geen succes blijken dan kunnen deze klanten in gebreken blijven en dat is weer een extra risico voor de broker.

Toch haalde ze partijen als Robinhood en Ameritrade zich de woede van beleggers en politici op de hals met hun restricties. Aandelenkoersen van betrokken aandelen daalden meteen, wat short sellers in de kaart zou spelen. Ineens bleek de coalitie van brokers en particuliere beleggers erg broos. Daar kwam de plotse interesse van toezichthouder SEC nog bij. Zij zullen de argumenten van brokers als Robinhood om in te grijpen in de markt, op een goudschaaltje wegen.

De markt
De achtbaan bij een aantal aandelen van de laatste tijd mag leiden tot veel aandacht voor de beurs en de financiële markten, positief pakt die publiciteit bepaald niet uit.

De geloofwaardigheid van de beurs staat of valt bij een ordelijke handel, vormgegeven door strikte, eenduidige regels. Die regels zorgen niet alleen voor duidelijkheid maar ook voor bescherming. Een deugdelijk gereguleerde beurs moet zorgen voor adequate prijsvorming en goede verhandelbaarheid.

De gebeurtenissen van de laatste weken zijn een kras op het imago van de handel. Lange tijd is door financiële markten hoofdschuddend gekeken naar de wildwestpraktijken in bitcoinhandel, waar koersen alle kanten opschoten en niemand exact kon inschatten hoe vraag en aanbod elkaar vonden. Het lachen zal de platformen inmiddels vergaan zijn.

Beleggers
Zoals gezegd, er zijn beleggers die fortuin hebben gemaakt de afgelopen dagen. Dat zijn in de ogen van de centrale figuren in deze retailhausse een beetje afvalligen. De bedoeling was immers om de aandelen in de GameStops van deze wereld voor de lange termijn aan te houden. Niets menselijks zal ook deze beleggers vreemd zijn, menigeen zal de verleiding niet kunnen weerstaan om grote winsten te verzilveren.

Dat kan alleen als nieuwe kopers hun stukken tegen de huidige, astronomische waarderingen overnemen. Het is maar de vraag of die nieuwe beleggers hun stukken ook weer profijtelijk kwijt kunnen. De keten is zonder twijfel eindig, want dat de koersen van aandelen als GameStop weer ver terug zullen vallen, is onvermijdelijk.

De bubbelvorming, zoals de afgelopen jaren al meer voorspeld, kan daardoor weer een stapje dichterbij het einde komen. Een bubbel op de financiële markten knapt op het moment dat beleggers ineens niet meer tegen een hogere prijs van hun stukken af kunnen komen.

De huidige situatie kan dus slecht nieuws betekenen voor alle beleggers. Ook voor de winnaars van de GameStop-saga hoeft het verhaal niet bij voorbaat goed af te lopen. Zij zullen zeker betrokken worden in onderzoeken naar koersmanipulatie door gezamenlijk beleggingsdoelen af te spreken.

En nu
Of de GameStop-gebeurtenissen brede navolging krijgen, is ongewis. Duidelijk is wel dat er een nieuw waarschuwingssignaal is afgegaan voor veel betrokken partijen. De stresstesten die marktpartijen hebben uitgevoerd, na beurscrises van tien jaar geleden en recent pandemie-onheil, blijken hiaten te bevatten. Laten we hopen dat er niet meer aan het licht komen.