Voedselprijzen zagen we voor het laatst in de periode 2010-2012 fors stijgen. Agrarische grondstoffen waren even een populair beleggingsthema. De snelle bevolkingsgroei zou voor toenemende schaarste en verdere prijsstijgingen zorgen.

Daarbij boden deze soft commodities ook nog eens een bescherming (hedge) tegen inflatie en waren ze door hun lage correlatie met aandelen en obligaties een aantrekkelijke categorie voor grote beleggers om risicospreiding in de portefeuilles aan te brengen. Al zal voor sommige beleggers de toenemende focus op verantwoord beleggen lastig te rijmen zijn met het verdienen aan stijgende voedselprijzen.

Veel van deze grondstoffen begonnen echter al weer snel in prijs te dalen en zitten nog steeds in een dalende trend.Sinds medio 2012 vertoont de waardeontwikkeling van een indexmandje van agrarische grondstoffen van tarwe, maïs, sojabonen, koffie, suiker, cacao en katoen (de S&P GSCI Agriculture) een gestage lijn omlaag, al waren er voor individuele grondstoffen ook periodes met prijsstijgingen.

Kans op een prijsopmars
Een recent rapport van de Japanse bank Nomura acht de kans groot dat na acht jaar van dalingen een opmars van voedselprijzen aanstaande is. De Chinese varkenscrisis, de Australische bosbranden en een misoogst van uien in India zouden tekenen aan de wand zijn. Prijsstijgingen die hieruit voortvloeien, worden volgens de Japanse bank versterkt door toenemend protectionisme en de grote rol die speculanten op grondstoffenmarkten spelen. Een combinatie van mislukte oogsten, hogere olieprijzen en een zwakkere dollar zouden een surge van voedselprijzen kunnen veroorzaken, aldus de bank.

Het beleggingsthema van agrarische grondstoffen lijkt hiermee weer een actuele aanleiding te hebben. De toename van de wereldbevolking, veranderende eetgewoontes in opkomende markten en klimaatverandering geven een meer structurele basis voor het thema.

Alles draait om de prijs
Een belegger in agrarische grondstoffen moet wel rekening houden met specifieke factoren in deze categorie. Allereerst leveren grondstoffen geen dividend of rente op, zoals aandelen, respectievelijk obligaties. Het rendement is daarmee direct afhankelijk van de prijsontwikkelingen van grondstoffen.

Die prijsontwikkelingen zijn ook nog eens lastig te voorspellen. De prijs hangt af van vraag en aanbod, waarbij onvoorspelbare weersomstandigheden een belangrijke rol spelen. Dat maakt agrarische grondstoffen een lastige langetermijnbelegging.

Een belangrijke complicerende factor is verder dat grondstoffenbeleggers niet in de actuele prijs (spotprijs) van soja, tarwe of koffie beleggen. Om tegen die prijs in te stappen zou je immers vele vrachtwagens tot je beschikking moeten hebben en opslagruimte. Beleggen gaat via termijncontracten, futures, waarbij een prijs voor levering in de toekomst wordt afgesproken. De toekomstige prijs en de ontwikkeling daarvan, kan flink afwijken van de spotprijs. Daar komt bij dat beleggers contracten voor de expiratiedatum moeten verkopen – ze zitten immers niet te wachten op daadwerkelijke levering – en steeds nieuwe contracten met een latere expiratiedatum moeten aankopen, willen ze belegd blijven. Het rendement van een mandje futures loopt niet een-op-een mee met de ontwikkeling van de spotprijs.

Doorrollen van futures
Bij futures hangt het rendement vooral af van twee factoren: de ontwikkeling van de spotprijs en het resultaat (na aftrek van de kosten) van het doorrollen van de termijncontracten. Die roll yield wordt bepaald door de mate waarin de prijzen van contracten met opeenvolgende expiratiedata van elkaar verschillen.

Als de contractprijs met een expiratiedatum verder in de toekomst hoger ligt dan de spotprijs en de prijzen van contracten met eerdere expiratiedata, dan spreken we van contango. Bij agrarische grondstoffen komt dit relatief vaak voor, al was het enkel omdat de kosten van onder meer opslag hierin meegenomen worden. Dit betekent bij het doorrollen van futures dat er steeds een iets hogere prijs moet worden betaald dan waartegen de eerder expirerende contracten worden verkocht. Dit leidt tot een negatieve roll yield. Bij backwardation is het omgekeerde het geval: futures met een langere looptijd hebben lagere prijzen en dit leidt tot een positieve roll yield. Dit kan het geval zijn als de markt rekent op toekomstig overaanbod of dat een actuele crisis de spotprijs scherp laat stijgen, maar de markt dit als tijdelijke uitschieter afdoet.

Doorgaans – maar zeker niet altijd en niet voor alle grondstoffen – is de agrarische futuremarkt in contango. Beleggers moeten dus rekening houden met negatieve roll yields. Desondanks zal ook bij een dergelijke situatie een langer aanhoudende stijging van spotprijzen zorgen voor rendement omdat de waarde van contracten zal meestijgen en deze steeds met winst verzilverd kunnen worden. Kenners wijzen er wel op dat zulke stijgingen in het verleden niet jarenlang aanhielden.

ETF’s
Particulieren beleggen doorgaans niet direct in futures, maar indirect via etf’s die een grondstoffenindex volgen of actieve beleggingsfondsen. In de VS bestaan er enkele tientallen agrarische grondstoffen-etf’s, die gemiddeld circa 0,7 procent aan lopende kosten in rekening brengen.

In Europa is de spoeling dunner. Op de Nederlandse website van Morningstar zijn er vier van deze etf’s te vinden (zie de tabel op deze pagina). Twee van deze brede etf’s verschillen enkel in de looptijd van de termijncontracten in het indexmandje. In de tabel staan ook enkele etf’s die één commodity volgen, maar deze bieden weinig risicospreiding.

Op de Morningstar-site is ook een etf te vinden die niet in futures belegt, maar in een mandje aandelen van bedrijven in de landbouwsector: iShares Agribusiness ETF. Dit is een alternatief voor beleggers die niet in futures willen beleggen omdat ze zich wellicht meer op de lange termijn richten. Beleggen in een aantal zelf gekozen individuele bedrijven is natuurlijk ook mogelijk, denk aan producenten van landbouwmachines en kunstmest.

Over de auteur
Manno van den Berg schrijft als financieel journalist 20 jaar over geld­zaken en is co-auteur van het boek ‘Beleggen is niet eng’.