Goud is veelzijdig. Het wordt in sieraden gebruikt, in de industrie en ook als belegging. Dividend of rente levert goud niet op, maar al eeuwenlang doet het dienst als middel tot waardebehoud in onzekere tijden. Beleggers gebruiken goud verder voor de risicospreiding in hun beleggingsportefeuille, vanwege de lage correlatie die goud heeft met andere beleggingscategorieën. En ten slotte zijn er speculanten die hopen op een rit omhoog als aandelen dieprood kleuren.

In de maanden kort voor en na de jaarwisseling zagen we zo‘n rit omhoog. Goud werd duurder als gevolg van onder meer oplopende handelsfricties tussen Amerika en China en zorgen over de wereldwijde groei. Begin april kostte een troy ounce (31,1 gram) zo‘n 1290 dollar, na in zes maanden tijd 7 procent te zijn gestegen. In euro‘s bedroeg de stijging 10 procent.

Goud-etf‘s zagen veel geld instromen. Experts verwachten een goed jaar voor het edelmetaal, onder meer omdat de onzekerheid over economie en handel nog steeds groot is. De goudprijs is echter grillig en lastig te voorspellen. De dollar, de rente, politieke onrust en economische groei zijn enkele belangrijke drijvers voor de prijsvorming, maar uiteindelijk draait het om vraag en aanbod, net als bij andere grondstoffen. Centrale banken die kopen of verkopen zijn daarbij een vrijwel niet te voorspellen factor.

Hoe in goud te handelen?
Er zijn verschillende manieren om in goud te handelen. De oudste manier is om gouden munten of staafjes te (ver)kopen bij een gespecialiseerde partij. De transactiekosten zijn echter hoog en niet iedereen vindt het veilig goud in huis te bewaren, zodat er mogelijkerwijs ook kluis- of verzekeringskosten bijkomen. 

Afgeleide instrumenten als turbo‘s en opties zijn een risicovolle methode om in goud te handelen. De prijsbewegingen van goud worden door deze hefboomproducten uitvergroot, waardoor winsten hoog kunnen zijn. Er is echter ook een gerede kans dat de hele inleg wordt verloren.

Een groot deel van de goudhandel loopt via futures, waarbij partijen een contract kopen voor levering op een later tijdstip. Deze termijncontracten hebben echter een grote onderliggende goudhoeveelheid, waardoor ze voor de meeste particuliere beleggers niet interessant zijn.

Etf‘s zijn juist uitermate geschikt voor particulieren (én institutionele beleggers). Deze fondsen kunnen niet alleen tegen lage kosten het rendement van een mandje aandelen volgen, maar ook de waardeontwikkeling van een commodity zoals goud. Deze fondsen zijn doorlopend verhandelbaar en vormen daarmee een liquide belegging. Een ander voordeel is dat er al vanaf een kleine inleg met de goudprijs kan worden meegelift.

In sommige goud-etf‘s zit inmiddels voor miljarden dollars aan beheerd vermogen, met als topper het Amerikaanse SPDR Gold Trust (32 miljard dollar!). De etf‘s worden overigens ook aangeboden onder de termen etn‘s, etc‘s en etp‘s, respectievelijk exchange-traded notes, -commodities en -products. De gebruikte term hangt samen met de replicatie-methode.

Welke goud-etf?
Etf‘s die de goudprijs volgen, zouden gezien de gelijke onderliggende waarde gelijke rendementen moeten bieden. Kosten kunnen echter voor verschillen zorgen. Bij de goud-etf‘s die op de Euronext-beurzen van Amsterdam en Parijs noteren, liggen de kostenratio‘s tussen de 0,24 en 0,49 procent per jaar (zie het overzicht hieronder). Het kan lonend zijn om te kijken of uw bank of broker ook toegang biedt tot grotere goudtrackers op andere beurzen. Hoe hoger het beheerd vermogen, hoe lager vaak de kosten. Let hierbij wel op de transactiekosten.

Een ander selectiecriterium is te kijken hoe een etf de goudprijs volgt. Zogeheten fysieke etf‘s hebben daadwerkelijk goud in kluizen liggen. Zo‘n etf zou goed in staat moeten zijn de goudprijs bij te benen, na aftrek van kosten. Er zijn ook producten die via afgeleide instrumenten de goudprijs volgen.  Doorgaans gaat dat via een mandje futures, een goud-index of op basis van swaps met een grote financiële partij (synthetische replicatie).

Vooral futures vormen een uitdaging: het is best lastig de goudprijs over een langere periode goed te volgen. Hierbij moeten namelijk contracten die dichtbij het einde van hun looptijd zijn, worden verkocht en ingeruild voor nieuwe, langer lopende contracten. Dat doorrollen leidt niet alleen tot transactiekosten. De goudfuturesmarkt is bovendien in contango; de prijs voor levering in de toekomst is voortdurend hoger dan de actuele prijs. Nieuwe futures moeten steeds tegen een hogere prijs worden aangekocht dan waartegen de bijna aflopende futures worden gesloten. Door deze structuur kan de etf steeds verder gaan afwijken van de ontwikkeling van de goudprijs. 

Goudmijnaandelen
Er is nog een manier om in goud te beleggen; gouddelvers en aanverwante bedrijven profiteren als de goudprijs stijgt en lijden mee als goud daalt. Via een etf kan er in een mandje van deze bedrijven worden belegd. Anders dan een directe goudbelegging levert dit veelal ook dividend op.

De relatie tussen goudprijs en goudaandelen loopt echter niet altijd synchroon. Er waren periodes dat de goudprijs steeg, maar goudmijnaandelen niet van hun plek kwamen of zelfs daalden. Omgekeerd komt ook voor. De vertekening heeft te maken met het feit dat de winstgevendheid van goudbedrijven ook wordt beïnvloed door bedrijfskosten, politieke risico‘s, consolidatie in de industrie en in toenemende mate ook door milieurisico‘s.


Over de auteur
Manno van den Berg schrijft als financieel journalist 20 jaar over geldzaken en is co-auteur van het boek ‘Beleggen is niet eng‘.