Alleen in 2007, kort voor het uitbreken van de wereldwijde Kredietcrisis veerde de Japanse rente op tot ongeveer een halve procent, maar eind 2008 zat de beleidsrente van de Bank of Japan al weer tegen het nulpunt.

Volgens economen van ING begint de Europese economie steeds meer op die van Japan te lijken. Dit roept vragen op over het vermogen van de Europese Centrale Bank om de economische groei te stimuleren, stelt de website MarketWatch.

Japan worstelt al sinds het midden van de jaren 90 een hoge overheidsschuld en een hardnekkig lage inflatie en lage economische groei. Die omgeving maakt het voor een centrale bank vrijwel onmogelijk de rente te verhogen, iets waar de Amerikaanse Federal Reserve sinds 2015 weer wel mee begonnen is.

De Japanse staatsschuld is al opgelopen tot meer dan 200 procent van het bruto binnenlands product en ING waarschuwt dat verschillende Europese landen ook die kant op gaan. De eurozone heeft de laatste jaren zijn historische groeipad verlaten en dat heeft ook te maken met de bevolkingssamenstelling.

Japan heeft de oudste bevolking van alle landen op de wereld, en kampt daardoor al jaren met een krimp van mensen in de leeftijd waarop gewerkt wordt. In de eurozone krimpt de populatie in de werkzame leeftijdscategorieën sinds 2009. Volgens economen van ING blijft dat de komende decennia zo, ook als gecorrigeerd wordt voor de verwachte immigratie. En als er een steeds groter deel van de bevolking met pensioen gaat, daalt het gemiddelde inkomen en daarmee de bestedingen, zo bleek in Japan.

Je zou kunnen stellen dat de ECB de lage inflatie agressiever bestreden heeft dan de Bank of Japan in de jaren 90 deed, en de inflatie ligt in Europa inderdaad op een hoger peil dan in Japan. Maar dat neemt niet weg dat voor ING het scenario waarin de rente in de eurozone nog lange tijd zeer laag blijft het ‘meest waarschijnlijke’ scenario is. Voor beleggers, maar ook voor huizenkopers, is dat een belangrijk gegeven.

Voor banken is het bij lage rentestanden lastig geld verdienen. Druk op de rentemarges was het afgelopen jaar voor de Nederlandse banken een duidelijk punt van zorg, bleek uit de jaarcijfers. ING en ABN Amro konden hun rente-inkomsten in 2018 nog wel iets opvoeren in vergelijking met 2017, maar het hield niet over, ondanks een flinke groei in de kredietvolumes. Winsten stegen eigenlijk vooral door kostenbesparingen. En daar kan je niet eeuwig mee doorgaan.

De lage rente doet banken in Japan tegenwoordig veel pijn. Ongeveer de helft van de regionale banken in Japan boekten vorig jaar verliezen in hun rentebedrijf, voor een kwart was dat al voor het vijfde jaar op rij, zo meldde persbureau Bloomberg vorig jaar.