Beleggers kregen de afgelopen maanden heftige koersbewegingen voor de kiezen. Veel volatiliteit, noemen beleggingsdeskundigen dat. Defensieve beleggingen komen dan weer meer op het netvlies. Zo zijn er exchange traded funds (etf's) die een low of minimum volatility-strategie volgen, waarmee indexbeleggers zich tegen koersdalingen kunnen indekken.

De aanbieders proberen de voordelen van indexbeleggen – een gemiddeld marktrendement bij lage kosten – te combineren met een actieve strategie. Zo'n combinatie van passief en actief beleggen heet ook wel strategic beta. Hierbij wordt doorgaans een index zoals de S&P 500 of de MSCI World omgebouwd door de selectie en weging van aandelen aan te passen. Niet langer is de marktkapitalisatie leidend, maar bijvoorbeeld dividend, ESG-beleid, momentum en in dit geval dus volatiliteit.
Bij een low volatility-insteek worden bijvoorbeeld de 500 aandelen in een index op volatiliteit gescreend en blijven er 100 over met de laagste volatiliteit. Ook de weging van de aandelen wordt veelal aangepast, door de minst volatiele zwaarder in de index te laten wegen. De low volatility-etf volgt dan de waardeontwikkeling van de verbouwde index.

Bescherming tegen verliezen
Het doel van de strategie is het beperken van verlies. Een indexmandje van low volatility-aandelen zal minder hard dalen in een neergaande markt. Veel ervaren beleggers benadrukken het belang om verliezen beperkt te houden. Het duurt namelijk erg lang om een groot verlies in te lopen. Ter illustratie: om een jaarverlies van 20 procent te compenseren in het volgende jaar is een rendement van 25 procent nodig. Hoe hoger het verlies, des te moeilijker de inhaalrace. Grote verliezen hebben bovendien een negatieve psychologische impact: beleggers raken nerveus en nemen overhaaste beslissingen.

Low volatility-etf's bestaan nog niet heel lang, maar hebben hun nut al wel bewezen in neergaande markten. Verliezen worden inderdaad beperkt. Daar staat tegenover dat ze het in opgaande markten minder goed zullen doen. Dat vraagt dus wel om enige timing van beleggers. In dat licht kun je je afvragen of een low volatility-strategie qua rendement een goede langetermijnbelegging is. Low volatility-etf's zouden over een zeer lange periode met traditionele etf's vergeleken moeten worden. Voor langetermijnbeleggers met een zwakke maag leidt een low volatility-strategie waarschijnlijk wel tot een betere nachtrust.

Uit statistische onderzoeken komen echter steeds meer aanwijzingen naar voren dat aandelen met een lage volatiliteit ook op langere termijn een hoger rendement bieden. Deze low volatility-anomalie staat haaks op de aanname binnen de efficiënte-markttheorie dat op lange termijn een hoger risico tot een hoger rendement leidt.

De juiste ETF
Iemand die in een low volatility-etf wil beleggen, zal allereerst een 'moederindex' moeten kiezen. Wordt het een wereldwijde etf die een low volatility-variant van de MSCI World volgt? Of wordt het een regionale strategie die bij de MSCI Europe, de MSCI Emerging Markets of de Amerikaanse Russell 2000 of de S&P 500 aansluit?

Een Europese belegger zou wellicht sneller voor een Europese of zelfs nationale index kiezen, maar de keus aan etf's is in de VS een stuk groter, waarbij ook allerlei variaties op het low volatility-thema mogelijk zijn. Bijvoorbeeld een waarbij er naast volatiliteit ook op de hoogte van het dividend wordt geselecteerd. Een wereldwijde etf is daarentegen weer geografisch wat beter gespreid.

Ook kosten bieden een goede vergelijkingsmaatstaf. Bij strategic beta zijn de kosten vaak hoger dan bij een traditionele etf, die simpelweg een bestaande index nabootst. De hoogte van de kosten hangt vooral samen met schaalgrootte. In het overzicht hieronder zijn daarom de grootste low volatility-etf's uit de Morningstar-database opgenomen. Vijf etf's hebben als 'moederindex' de S&P 500 en twee haken aan op een Nasdaq-index (Morningstar gebruikt echter de S&P 500 als benchmark). De MSCI World, de MSCI Europe en de MSCI Emerging Markets zijn elk met één etf vertegenwoordigd. In het zwakke beursjaar 2018 bleven de etf's hun moederindex ruimschoots voor. 

De juiste strategie
De ene low volatility-etf is de ander niet, ook niet als ze aansluiten op dezelfde moederindex. Zeker op een grote index als de S&P 500 zijn er meerdere smaken. Volatiliteit kan door een etf bijvoorbeeld met een ander selectiecriterium worden gecombineerd, zoals een hoog dividend of een voorkeur voor small- of midcaps.

Ook kan de factor volatiliteit op meerdere manieren worden toegepast. Zo kunnen aandelen worden geselecteerd en gewogen op basis van de gemeten volatiliteit (de koersuitslagen) in bijvoorbeeld de laatste 12 maanden, terwijl andere strategieën een meer toekomstgerichte blik hebben en uitgaan van prognoses voor de volatiliteit.

Ten slotte zijn er etf's die ook kritisch naar de risico's van de low volatility-strategie zelf kijken. Door enkel aandelen met een lage volatiliteit te selecteren, kunnen bepaalde bedrijfstakken de index gaan overheersen, denk aan nutsbedrijven. De energiesector daarentegen zal een forse onderweging kennen. Zo'n scheefgroei kan voor specifieke beleggingsrisico's zorgen en die impact wil je als aanbieder van een low volatility-strategie wellicht beperken. Sommige low volatility-etf's hanteren daarom bijvoorbeeld minimale en maximale sectorwegingen.

Tip voor de thuisbelegger
Een low volatility-strategie kan per etf flink verschillen. Let vooral op kosten, sectorafwijkingen en de toepassing van andere criteria dan volatiliteit.

Over de auteur
Manno van den Berg schreef als financieel journalist 20 jaar over geldzaken en is co-auteur van het boek ‘Beleggen is niet eng’.