Iemand die heeft belegd met als doel twaalf maanden te kunnen stoppen met werken om een wereldreis te maken, een boek te schrijven of vrijwilligerswerk te doen, staat niet voor een ingewikkelde rekensom. Je deelt de beleggingsopbrengst door twaalf en leeft elke maand van dat twaalfde deel. Is er te weinig geld? Dan duurt de reis geen twaalf maar tien maanden, of je verlaagt je maandbudget. Nog even doorwerken en doorbeleggen totdat het benodigde bedrag wel is bereikt, is natuurlijk ook mogelijk.

Bij een vroegpensioen is er doorgaans minder flexibiliteit over de ingangsdatum. Ook is veelal de uitkeringsperiode langer en gaat het om grotere bedragen. Als er te weinig belegd kapitaal is, zal doorwerken vaak niet de gewenste oplossing zijn.

Pensioen-inventarisatie
Anders dan bij een sabbatical – in feite een pauze in het werkzame leven – eindigt een vroegpensioen doorgaans op de officiële pensioendatum waarop mensen hun AOW ontvangen. Iemand die twee of drie jaar voor die officiële pensioenleeftijd staat, zal zich waarschijnlijk een goed beeld kunnen vormen van het inkomen daarna: AOW plus ouderdomspensioen uit een of meer bedrijfspensioenregelingen. Voor wie de site nog niet ontdekt heeft: www.mijnpensioenoverzicht.nl geeft een goed persoonlijk overzicht van zulke inkomsten.

Zo’n inventarisatie is belangrijk: als er gaten in het uiteindelijke ouderdomspensioen zijn, dan valt er wellicht nog iets te repareren met behulp van het opgebouwde vroegpensioenpotje.

Is er genoeg?
Een voor de hand liggende vraag is of het bij elkaar belegde kapitaal uiteindelijk wel voldoende is om bijvoorbeeld drie jaar eerder te stoppen met werken. Natuurlijk zal dit ooit zijn uitgerekend bij het maken van het beleggingsplan, maar niet alles is te voorspellen.

Iemand die 75.000 euro bij elkaar heeft belegd, had wellicht op meer gerekend. Of vindt bij nader inzien 2083 euro per maand (75.000/36 maanden) net te weinig om goed van te kunnen leven. Of misschien wil hij of zij een deel reserveren voor na de officiële AOW-pensioendatum?

Dan zijn er enkele mogelijkheden. Wellicht zijn er andere spaarpotjes die kunnen worden aangesproken. Oude lijfrenteverzekeringen (waarbij er voor 2006 premie is ingelegd) kunnen nog steeds worden gebruikt voor een vroegpensioen. Ook zijn er Nederlanders die nog een saldo in de oude levensloopregeling hebben. Ook dat kan op dit moment nog worden aangewend voor een eerder pensioen.

Ouderdomspensioen eerder laten uitkeren
Werknemers kunnen ervoor kiezen om hun ouderdomspensioen eerder tot uitkering te laten komen, vóór de richtleeftijd in de pensioenregeling (doorgaans zal deze meebewegen met de opschuivende AOW-leeftijd).

Het pensioenfonds of de verzekeraar zal dan alvast tijdens het vroegpensioen iets per maand uitkeren. Ga bij het pensioenfonds na wat er mogelijk is en maak een goede afweging. Deze uitkeringen worden namelijk waarschijnlijk zwaarder belast dan na de AOW-leeftijd (voor gepensioneerden gelden lagere tarieven inkomstenbelasting) en het uiteindelijke ouderdomspensioen wordt ook flink lager omdat het pensioenfonds de pensioenrechten over meer jaren moet uitsmeren.

Pensioen eerder laten uitkeren is dus alleen een optie als er voldoende overblijft voor na de AOW-leeftijd. Hou er bovendien rekening mee dat er tijdens de vroegpensioenjaren ook geen verdere pensioenopbouw bij een werkgever plaatsvindt.

Huis als spaarpot
Voor veel eigenwoningbezitters geldt dat ze rond hun pensioenleeftijd hun hypotheek (bijna) kunnen hebben afbetaald, ook als ze nog onder het oude hypotheekregime vallen waarbij maandelijks aflossen niet verplicht is. Dat betekent dat de woonlasten fors lager kunnen zijn; is die 2083 euro dan nog steeds te weinig?

De eigen woning kan ook worden verkocht en ingeruild voor een kleinere woning of een goedkoper huis buiten de Randstad. Gaan huren is natuurlijk ook een optie. Ook dat maakt extra middelen vrij.

Een nieuw leefpatroon opent eveneens de weg naar besparingen. Is een eigen auto nog echt nodig als er niet dagelijks naar het werk moet worden gereden? Aan de andere kant kunnen zorgkosten natuurlijk hoger zijn en kan meer vrije tijd ook tot meer uitgaven leiden.

Kapitaal opsouperen
Over hoe je een beleggingskapitaal opmaakt, ervan leeft, zijn hele boekwerken geschreven. Die richten zich echter doorgaans op een langere periode dan enkele jaren. Beleggingen worden dan in plukjes verkocht, waarbij er tegelijk oog zou moeten zijn voor rendement – het is immers aantrekkelijk als het slinkende kapitaal ook tijdens de uitkeringsfase wel blijft renderen – maar nog meer voor het beleggingsrisico.

Bedraagt de uitkeringsperiode slechts enkele jaren, dan is het raadzaam het beleggingskapitaal voor het overgrote deel op de bank te zetten of op z’n minst in kortlopende, veilige obligaties te stoppen. Omdat de rendementen daarvan op dit moment zo laag zijn, is het mogelijk dat er na aftrek van belasting (het kapitaal valt in vermogensbox 3) een negatief rendement is.

Houden we rekening met een gemiddeld jaarrendement van -0,5 procent (na aftrek van belastingen) dan kan een bedrag van 75.000 euro worden omgezet in maanduitkeringen van 2067 euro gedurende drie jaar of 3109 euro gedurende twee jaar.

Het geld kan ook worden gestort in een verzekering of bankspaarproduct die het in uitkeringen opdeelt. Dit is vanwege de lage rente en de kosten van deze producten oninteressant en fiscale voordelen zijn er evenmin.

Over de auteur
Manno van den Berg schreef als financieel journalist 20 jaar over geldzaken en is coauteur van het boek ‘Beleggen is niet eng’.