Waarom deze regels?

Na de financiële crisis waarin overheden op enorme schaal bij moesten springen, is wereldwijd besloten dat moet worden voorkomen dat belastingbetalers ooit nog zo’n rekening krijgen voor het overeind houden van banken. Daarvoor zijn internationaal en Europees regels opgetuigd. Een belangrijk onderdeel daarvan is de bail-in, het uitgangspunt dat kapitaalverschaffers van een bank eerst verliezen moeten nemen voordat externe middelen beschikbaar komen.

 

Hoe werkt het precies?

Als een bank moet worden geherstructureerd krijgen aandeelhouders, obligatiehouders en grote spaarders de rekening gepresenteerd. Aandeelhouders betaalden altijd al mee op het moment dat een bank ten onder gaat, maar voor obligatiehouders en spaarders is dit nieuw. De herstructurering kan plaatsvinden door de claims die kredietverschaffers hebben te verlagen, maar kan ook in de vorm van een omzetting van een deel van hun vorderingen in aandelen. Tot 8 procent van de bankbalans moet door kredietverschaffers worden opgehoest.

 

Was 8 procent genoeg geweest in 2008? 

Daarvoor is het interessant te kijken naar de bankenredding in Nederland in 2008. Toen werd ING gered met een kapitaalinjectie van 10 miljard euro en een verzekeringsconstructie voor Amerikaanse probleemhypotheken. De totale omvang van de staatssteun werd door de Europese Commissie geraamd op 17 miljard euro. De balans van ING Bank was in 2008 ruim 1 biljoen euro groot. 8 procent daarvan zou 80 miljard euro zijn geweest en dus ruim genoeg om de bank te kunnen laten voortbestaan zonder staatssteun. Voor ABN Amro en SNS Reaal, die ook moesten worden ‘gered’, geldt hetzelfde.

 

Wat betekent het voor obligaties?

Over bankobligaties zweefde altijd een soort onaantastbaarheid. De impliciete garantie dat de staat zou bijspringen maakte dat het risico laag was. Deze garantie valt nu, in ieder geval voor een groot deel, weg. Dit perspectief heeft bij investeerders in het verleden voor nogal wat onrust gezorgd. Dat gebeurde bijvoorbeeld voor het omvallen van SNS Reaal in 2013. Het ministerie van Financiën suggereerde toen het idee om obligatiehouders te laten meebetalen. Pensioenfonds ABP liet prompt weten dat dit aanleiding zou zijn om naar alle beleggingen in bankaandelen te kijken. Dit is iets dat alle grote institutionele investeerders zouden kunnen gaan doen.

 

Gebeurt dit ook echt? 

Het lijkt er niet op. De rendementen op bankobligaties, volgen die op staatsobligaties. Dat betekent dat de rendementen tot circa april vorig jaar zijn gedaald en sindsdien op en neer zijn gegaan. De inwerkingtreding van de regels is ook min of meer ongemerkt voorbijgegaan. Daarbij moet wel worden aangetekend dat de Europese obligatiemarkt behoorlijk op zijn kop staat door het opkoopprogramma van de Europese Centrale Bank dat vorig jaar is gestart.

En de gevolgen voor spaarders? 

Alleen grote spaarders met meer dan 100.000 euro bij een bank krijgen mogelijk te maken met verliezen. Ze zijn wel als laatste aan de beurt. In theorie is het risico dat grote spaarders dus moeten bijdragen beperkt. Toch kregen grote depositohouders van Cypriotische banken in 2013 wel te maken een fikse rekening van meer dan 40 procent van hun tegoeden. Daarbij speelde wel mee dat de banken op Cyprus vooral met spaargeld waren gefinancierd.

 

Is het waarschijnlijk dat we op korte termijn een eerste bail-in gaan zien?

Waarschijnlijk niet in Nederland, waar de banken behoorlijk stabiel lijken. Maar in Zuid-Europa, waar men kampt met grote hoeveelheden slechte leningen, is het onderwerp zeer actueel. In Italië geldt bijvoorbeeld 18 procent van de zakelijke leningen als probleemlening. Eind vorig jaar zijn in Italië stappen gezet om enkele regionale banken te herstructureren. Hetzelfde is in Portugal gebeurd. Het lijkt er wel op dat deze maatregelen werden genomen om de invoering van de nieuwe regels voor te zijn.