Het omvangrijke stimuleringsplan van de Japanse premier Shinzo Abe, ‘Abenomics' om de Japanse economie weer op een structureel groeipad te brengen lijkt als een nachtkaars uit te gaan.
De in december 2012 aan de macht gekomen Shinzo Abe wilde voor eens en altijd afrekenen met de stagnatie de deflatie waar de Japanse economie al decennia lang mee kampt.
Hij lanceerde een stimuleringsplan dat wordt gestut door drie pijlers. Door een agressief monetair beleid moest de yen flink verzwakt worden waardoor de Japanse export een slinger kreeg.
Daarnaast trok Abe flink de portemonnee voor overheidsinvesteringen wat de economie eveneens een impuls moet geven. Deze twee pijlers bleken inderdaad de groei weer flink te hebben aangejaagd.
De derde pijler, noodzakelijke economische hervormingen die gegeven de vergrijzing hard nodig zijn de vaart er structureel in te kunnen houden, blijkt de bottleneck.
Terug in recessie
Na de forse krimp van de Japanse economie in het tweede kwartaal als gevolg van de btw-verhoging van 5 naar 8 procent afgelopen april, blijkt deze maatregel een diepere nasleep te hebben dan voorzien.
Vergeleken met andere landen ligt het btw-tarief in Japan nog altijd zeer laag, maar het derde kwartaal leverde hierdoor toch een economische krimp op van 0,4 procent vergeleken met het tweede kwartaal.
Op jaarbasis spreken we over een krimp van1,6 procent, waar economen gemiddeld op een groei van 2,2 procent hadden gerekend.
De consumentenbestedingen namen wel toe met 0,4 procent, maar de markt had op het dubbele gerekend. De lonen blijken achter te lopen bij de aangewakkerde geldontwaarding, waardoor het nagestreefde vliegwiel van Abe niet functioneert.
Abe heeft zich vastgelegd op een tweede btw-verhoging naar 10 procent in oktober 2015, maar met deze economische data lijkt hij daar op terug te willen komen door middel van het uitschrijven van nieuwe verkiezingen.
Wikken en wegen
De Japanse bevolking zou mogelijk al voor de kerst naar de stembus moeten. Vervroegde verkiezingen heeft zo zijn voors als tegens.
Het niet doorgaan van de tweede btw-verhoging lijkt voor de Japanse economie in ieder geval op korte termijn een goede zaak, zeker gezien de effecten van de eerste stap.
Het ontbinden van de Japanse regering zal er echter ook voor zorgen dat al vastgelegde andere hervormingen uitgesteld zullen worden, waaronder verdere flexibilisering van de arbeidsmarkt.
Ook kan een verkiezingsronde de kritiek op Abe doen aanzwengelen dat hij de moeilijkere economische hervormingen uit de weg gaat en vooral snel succes nastreeft.
De verdere verhoging van de btw wordt noodzakelijk geacht om het Japanse sociale zekerheidsstelsel te behouden. De Japanse bevolking vergrijsd wat de druk op de Japanse overheidsbegroting flink opvoert.
Japan kampt met een forse staatsschuld en omvangrijk begrotingstekort waardoor extra inkomsten hoog nodig zijn. Door de btw te verhogen ontstaat ook ruimte de belastingdruk voor het bedrijfsleven te verlagen.
De zwakke financiële overheidshuishouding laat weinig ruimte over voor nieuwe omvangrijke stimuleringsmaatregelen.
Yen
In eerste reactie op de zwakke economische data gleed de yen naar het laagste punt in zeven jaar versus de dollar. Sinds Abe aan het roer is maakte de yen een val van circa 30 procent.
Nu uitstel van de tweede btw-ronde dreigt zien we de yen weer wat opveren. Zet de stijging van de yen door dan zal dat ook de groei van Japan negatief beïnvloeden.
Mogelijk dat de door Abe aangewakkerde valuta-oorlog wel weer wat wegebt. Dat zou de druk op de ECB om snel met kwantitatieve verruimingsmaatregelen op de proppen te komen kunnen doen afnemen.
Maar een zwakkere Japanse economie is geen goede zaak voor de toch al tanende ontwikkeling van de wereldeconomie en dus ook niet voor Europa.
De marktrentes in het Westen dalen weer en datzelfde geldt voor de aandelenbeurzen.
Hij lanceerde een stimuleringsplan dat wordt gestut door drie pijlers. Door een agressief monetair beleid moest de yen flink verzwakt worden waardoor de Japanse export een slinger kreeg.
Daarnaast trok Abe flink de portemonnee voor overheidsinvesteringen wat de economie eveneens een impuls moet geven. Deze twee pijlers bleken inderdaad de groei weer flink te hebben aangejaagd.
De derde pijler, noodzakelijke economische hervormingen die gegeven de vergrijzing hard nodig zijn de vaart er structureel in te kunnen houden, blijkt de bottleneck.
Terug in recessie
Na de forse krimp van de Japanse economie in het tweede kwartaal als gevolg van de btw-verhoging van 5 naar 8 procent afgelopen april, blijkt deze maatregel een diepere nasleep te hebben dan voorzien.
Vergeleken met andere landen ligt het btw-tarief in Japan nog altijd zeer laag, maar het derde kwartaal leverde hierdoor toch een economische krimp op van 0,4 procent vergeleken met het tweede kwartaal.
Op jaarbasis spreken we over een krimp van1,6 procent, waar economen gemiddeld op een groei van 2,2 procent hadden gerekend.
De consumentenbestedingen namen wel toe met 0,4 procent, maar de markt had op het dubbele gerekend. De lonen blijken achter te lopen bij de aangewakkerde geldontwaarding, waardoor het nagestreefde vliegwiel van Abe niet functioneert.
Abe heeft zich vastgelegd op een tweede btw-verhoging naar 10 procent in oktober 2015, maar met deze economische data lijkt hij daar op terug te willen komen door middel van het uitschrijven van nieuwe verkiezingen.
Wikken en wegen
De Japanse bevolking zou mogelijk al voor de kerst naar de stembus moeten. Vervroegde verkiezingen heeft zo zijn voors als tegens.
Het niet doorgaan van de tweede btw-verhoging lijkt voor de Japanse economie in ieder geval op korte termijn een goede zaak, zeker gezien de effecten van de eerste stap.
Het ontbinden van de Japanse regering zal er echter ook voor zorgen dat al vastgelegde andere hervormingen uitgesteld zullen worden, waaronder verdere flexibilisering van de arbeidsmarkt.
Ook kan een verkiezingsronde de kritiek op Abe doen aanzwengelen dat hij de moeilijkere economische hervormingen uit de weg gaat en vooral snel succes nastreeft.
De verdere verhoging van de btw wordt noodzakelijk geacht om het Japanse sociale zekerheidsstelsel te behouden. De Japanse bevolking vergrijsd wat de druk op de Japanse overheidsbegroting flink opvoert.
Japan kampt met een forse staatsschuld en omvangrijk begrotingstekort waardoor extra inkomsten hoog nodig zijn. Door de btw te verhogen ontstaat ook ruimte de belastingdruk voor het bedrijfsleven te verlagen.
De zwakke financiële overheidshuishouding laat weinig ruimte over voor nieuwe omvangrijke stimuleringsmaatregelen.
Yen
In eerste reactie op de zwakke economische data gleed de yen naar het laagste punt in zeven jaar versus de dollar. Sinds Abe aan het roer is maakte de yen een val van circa 30 procent.
Nu uitstel van de tweede btw-ronde dreigt zien we de yen weer wat opveren. Zet de stijging van de yen door dan zal dat ook de groei van Japan negatief beïnvloeden.
Mogelijk dat de door Abe aangewakkerde valuta-oorlog wel weer wat wegebt. Dat zou de druk op de ECB om snel met kwantitatieve verruimingsmaatregelen op de proppen te komen kunnen doen afnemen.
Maar een zwakkere Japanse economie is geen goede zaak voor de toch al tanende ontwikkeling van de wereldeconomie en dus ook niet voor Europa.
De marktrentes in het Westen dalen weer en datzelfde geldt voor de aandelenbeurzen.